چکیده:
در این مقاله تجربه مناطق پردزاش صادرات صنعتی در کشورهای در حال توسعه مورد بررسی قرار گرفته است.این گزارش در انجام بخشی از مطالعات راهبردی ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار1تدوین شده است و هدف آن بهرهگیری از تجارب جهانی برای تعیین اهداف،اندازهها و استراتژی منطقه پردازش صادرات صنعتی در ایران بوده است. نتایج مطالعات بیانگر این مطلب است که گرچه در سه دهه اخیر در کشورهای در حال توسعه مناطق پردازش صادرات به سرعت گسترش یافتهاند،اما همه کشورهایی که دست به ایجاد چنین مناطقی زدهاند موفق نبودهاند. ایجاد فرصتهای جدید اشتغال و درآمد و منافع خالص ارزی را میتوان در شمار مهمترین آثار اقتصاد این مناطق به حساب آورد.اثر مناطق پردازش صادرات در زمنیه انتقال تکنولوژی و ارتقاء مهارت مدیریت و مهارت نیروی کارگر اگرچه مثبت اما محدود بوده است.اثرات فراز (backward (linkage و نشیب (foreward linkage) این مناطق و صرفههای خارجی حاصل از فعالیت آنها نیز اندک است.
خلاصه ماشینی:
"بهطور مشخصتر اهداف دولتهای میزبان را می توان به این شرح طبقهبندی کرد: الف-ایجاد درآمدهای ارزی ب-به وجود آوردن فرصتهای اشتغال ج-جذب سرمایه خارجی و تکنولوژی پیشرفته د-کسب و ارتقاء مهارتهای نیروی کار و مدیریت هـ-ایجاد حلقه های ارتباطی میان مناطق پردازش صادرات و اقتصاد محلی اگر بخواهیم تاثیر اقتصادی مناطق پردازش صادرات صنعتی را در ارتباط با اهداف بلندپروازانهای که بسیاری از کشورهای در حال توسعه از کارکرد این مناطق انتظار داشته مقایسه کنیم،باید به صراحت گفته شود که این مناطق سهم قابلملاحظهای در توسعه اقتصادی کشورهای میزبان نداشتهاند.
در همان حال برای شرکتهای کشورهای تازه صنعتی شده در ظرف 6 سال بهرهوری نیروی کار از 43 درصد حداکثر بهرهوری قابل حصول این شرکتها در منطقه پردازش به 90 درصد آن رسیده بود.
طبعا در تعریف چنین نقشی باید به تاثیرات محدودی که مناطق صادراتی آزاد در گذشته داشتهاند و سیاستهای تجاری کشورهای واردکننده در قبال محصولات تولید شده در این مناطق،توجه داشته باشند: 1-ابزار منطقه پردازش صادرات صنعتی باید اساسا بهعنوان وسیلهای برای افزایش درآمدهای ارزی و اشتغال نگریسته شود.
با توسعه صنعتی در کشورهای در حال توسعه،هنگامی که نهاده موردنیاز تولید به قیمتهای قابلرقابت در سطح بینالمللی از محل تامین شود،سهولت اداری ناشی از معافیت واردات از حقوق و عوارض گمرکی اهمیت خود را از دست میدهد و ملاحظات دیگر مانند نزدیکی به مواد اولیه و واسطهای محلی میتواند نقش تعیینکنندهتری را در تصمیمات سرمایهگذاران ایفا کند."