خلاصه ماشینی:
به تاریخ ادبیات پیش از اسلام ایران بپردازیم و،دیباچهی آنکه دکتر تفضلی از زبانهای ایرانی سخن میگسترد.
دکتر تفضلی در سرگذشت کتاب اوستا و نقل آن به خط اوستایی از نگاهبانی سینه به سینهی اوستا،تا نگارش گمانی آن به خط آرامی رایج در ایران مانند خط پهلوی به زمان بلادش اول اشکانی یا در آغاز دورهی ساسانی،و همچنین از نسخههای بیشمار اوستا به شرحی مستوفی سخن کرده است.
» (ص 86) ادبیات پهلوی مفصلترین و بلندترین بخش تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام است و،پربارترین این کتاب ارجمند بهاناپذیر.
اصل پهلوی هیچیک از این آثار به جا نمانده است و اکنون ترجمهی عربی و گاه فارسی آنها را در دست داریم.
دکتر تفضلی مینگارد:از کتابهای تاریخی و جغرافیایی پهلوی تعداد کمی به زبان اصلی برجای مانده است،اما بسیاری از آنها در قرون نخستین اسلامی موجود بوده و نویسندگان اسلامی در تدوین فصول مربوط به تاریخ و جغرافیای ایران از آنها استفاده کردهاند.
کتابهای علمی بخشی دیگر از ادبیات پهلوی است و،دکتر تفضلی از این کتابها نام میبرد.
(ص 325) دکتر تفضلی سه بخش پایانی کتاب را به ادبیات مانوی،زبور پهلوی و ادبیات زبانهای ایرانی میانهی شرقی چون سغدی،سکایی،خوارزمی و بلخی ویژه کرده است.
اهمیت قصههای سغدی به ویژه در تعامل فرهنگ ایرانی یاد شده با فرهنگ بودایی و مسیحی و نیز باز تابش آموزهها،باورها و اصول مانوی است که نویسنده این نکتهها و ویژگیهای مهم را در کاوش خویش به فراموشی نمیسپرد و آنها را نشان میدهد.
نویسنده در این کتاب به اسطورههای مانوی اشاره نمیکند چرا که بافتی تاریخگونه ندارند و نیز با بافت اسطورههای نقل شده در متون اوستا و پهلوی و شاهنامه متفاوت است.