چکیده:
بررسی حوادث دردناک مربوط به ارامنه ، در سال ١٣٣٣ق / ١٩١٥م که ترکها آن را «تراژدی بزرگ» مینامند و ارامنـه از آن، به عنوان «نسل کشی» یاد میکنند همچنان توجه برخی از محققان را جلب کرده است . این موضوع بـه عللـی، ماننـد حساسیت های سیاسی و دسترسی محدود محققان به آرشیوهای اسناد دولت عثمانی و ارمنستان و روسـیه ، بـا ابهامـاتی روبه رو بوده است . در هر دورهای، محققان با دستیابی به اطلاعات تاریخی و اسنادی در این رابطه ، به تحقیق و ارزیابی این مسئله پرداخته اند. در مقاله حاضر، ابتدا به تعریف فنی مفهوم نسل کشی پرداخته ایم و نیز تلاش کردهایم تا با بررسی غیرمستقیم اسناد موجود، در آرشیو امپراتوری عثمـانی و همچنـین تحقیقـات صـورت گرفتـه توسـط مخالفـان نظریـه نسل کشی، به بررسی علمی این مسئله تاریخی بپردازیم . این مقاله قصد تطهیر عاملان این واقعه دردناک را ندارد و صرفا هدفش روشنگری، با استناد به استدلال مخالفان فرضیه نسل کشی ارامنه است . در این مقاله به صورت توصـیفیتحلیلـی، مسائل و تحولات رخ داده طی سـالهـای ١٣٣٣ق /١٩١٥ و١٣٣٤ق / ١٩١٦م ، در سـرزمین عثمـانی را کـه در رابطـه بـا مهاجرت اجباری و کشتار و مرگومیر ارامنه است بررسی میکنیم . در تدوین اطلاعات مربوط به تحقیق ، علاوه بر منابع مکتوب از منابع معتبر و جدید اینترنتی نیز استفاده شده است .
Investigating 1915`s painful events which were called “the Great Tragedy” by Turks and “Genocide” by Armenians is an issue that has attracted the attention of some researchers. The topic has been vague because of special reasons such as political sensitivities and researchers` limited access to the related articles of Ottoman، Armenia and Russia. Here، first we have defined the concept “Genocide” and then scientifically dealt with the historic issue through indirect study of the existing documents in the Ottoman empire and the researches done by the opponents of Genocide Theory. The article، by a descriptive- analytical method، investigates the changes occurred during 1915 and 1916 due to Armenians forced migration and massacre. To compile the information in the article، in addition to printed sources، valid online sources have been used.
خلاصه ماشینی:
دولت ترکیه جانباختن تعدادی از ارامنه در طول جنگجهانیاول را بهرسمیت شناخته است؛ اما مدعی است که در این واقعه، ترکهای مسلمان هم کشته شده و مورخان ارمنی، در بازتاب تعداد کشتهشدگان ارمنی بزرگنمایی کردهاند.
عابدپور با مخدوشدانستن برخی از ادعاهای ارامنه، مدعی است قتلعام سازماندهی شدهای در جریان نبوده است؛ بلکه وضعیت خاص دوره جنگجهانی و قحطی و گرسنگی گستردهای که در دولت عثمانی پیشآمده کشتهشدن جمعیت کثیری را باعث شد که شامل ترکها و کردهای مسلمان و ارامنه بودند.
مورخان ترک همچنین اذعان میکنند که اطلاعات و مستندات تاریخی وجود دارد که قوانینی در حمایت از ارامنه، در مجلس دولت عثمانی به تصویب رسیده است؛ مانند قانون تهجیر (Tehcir Law) که در 27مه سال1333ق/ 1915م، به تصویب رسید و دلیلی بر تصمیم دولت عثمانی در حمایت از ارامنه است.
آنها همچنین مدعی هستند که براساس شواهد و مستندات موجود، مأموران حکومت عثمانی براساس قانون مصوب، تهجیر، عمل کرده و این قانون نیز طبق مقتضیات جنگجهانیاول تصویب شده بود ( Armenian Studies,2006).
محدودیت امکانات لجستیکی از نظر مورخان ترک، این نکته درخورتأمل است که در سال1333ق/ 1915م، تنها یک خط آهن، غرب امپراتوری عثمانی را به شرق آن متصل میکرد و تنها همین مسیر، برای جابهجایی و توطئه علیه ارامنه وجود داشت.
همه این مرگومیر مرتبط با جابهجاییها نبوده است و نمیتوان در رابطه با تمام مرگومیرها دولت عثمانی را مسئول دانست (Assembly of Turkish American Associations,1987:22) یوسف هلاکوگلو، رئیس انجمن ترک و تاریخی، (president of the Turkish Historical Society (TTK))، ارقامی حتی کمتر از این، برای تلفات ارامنه ارائه داده است.