چکیده:
نهج البلاغه که دربردارنده کلمات گهربار امیرالمومنین علی( است، از زمان نگارش آن توسط سید رضی( در نیمه دوم قرن چهارم مورد توجه بسیار زیاد دانشمندان و عالمان حوزههای مختلف علوم اسلامی قرار گرفت. از این دریای معارف اهل بیت( شاید بیشترین بهره را ادیبان و متکلمان برده و از سویی دیگر فقیهان و مخصوصا پیشینیان آنها کمتر به این کتاب ارزشمند در اثبات مطالب فقهی و از جمله فقه مدنی استناد کردهاند. ما در این پژوهش بر آنیم که از نهج البلاغه به عنوان یک منبع فقهی دفاع کرده و با بررسی بعضی از مسائل فقهی با تکیه بر نهج البلاغه نشان دهیم که فقیهان و پژوهشگران در استنباطهای فقهی خود و مخصوصا در بحثهای مربوط به فقه مدنی ناگزیر از مراجعه به این کتاب ارزشمندند و از آنجا که مباحث فقه مدنی در نهج البلاغه به صورت گسترده مطرح شده، در این تحقیق به ذکر نمونههایی از آن اکتفا شده است که در هر موردی ضمن بررسی اقوال فقیهان چگونگی استدلال به نهج البلاغه برای اثبات گزاره مورد بحث بیان میشود.
خلاصه ماشینی:
"از این رو به مواردی از سخن امام( که در اثبات عالم بودن و یا اعلمیت قاضی مورد استناد قرار گرفته است اشاره میکنیم: الف) اعلم بودن قاضی «ثم اختر للحکم بین الناس أفضل رعیتک فی نفسک ممن لا تضیق به الأمور ولا تمحکه الخصوم ولا یتمادی فی الزلة ولا یحصر من الفیء إلی الحق إذا عرفه ولا تشرف نفسه علی طمع ولا یکتفی بأدنی فهم دون أقصاه وأوقفهم فی الشبهات وآخذهم بالحجج وأقلهم تبرما بمراجعة الخصم وأصبرهم علی تکشف الأمور وأصرمهم عند إیضاح الحکم ممن لا یزدهیه إطراء ولا یستمیله إغراء وأولئک قلیل» (بیتا: 434)؛ سپس از میان مردم، برترین فرد نزد خود را برای قضاوت انتخاب کن، کسانی که مراجعۀ فراوان، آنها را به ستوه نیاورد و برخورد مخالفان با یکدیگر او را خشمناک نسازد، در اشتباهاتش پافشاری نکند و بازگشت به حق پس از آگاهی برای او دشوار نباشد، طمع را از دل ریشهکن کند و در شناخت مطالب با تحقیقی اندک رضایت ندهد و در شبهات از همه بااحتیاطتر عمل کند و اصرارش در یافتن دلیل از همه بیشتر باشد و در مراجعۀ پیاپی شاکیان خسته نشود، در کشف امور از همه شکیباتر و پس از آشکار شدن حقیقت، در فصل خصومت از همه برندهتر باشد، کسی که ستایش فراوان او را فریب ندهد و چرب زبانی او را منحرف نسازد و چنین کسانی بسیار اندکاند."