چکیده:
مقدمه: عدالت از مفاهیم بنیادی زندگی اجتماعی انسان است. در این مطالعه، با استفاده از نظریه عدالت جان راولز، عدالت به سه متغیر آزادی های اساسی برابر و فرصت های اجتماعی برابر و اصل تمایز تفکیک شده و نگرش افراد به این متغیرها سنجش شده است. روش: این تحقیق با روش پیمایشی انجام شد و واحد تحلیل آن فرد است. جامعه آماری را افراد ۱۸ سال و بزرگتر ساکن شهر تهران تشکیل دادند که با استفاده از فرمول کوکران ۴۲۸ نفر برای نمونه انتخاب شدند. نمونه گیری از همه مناطق ۲۲گانه شهر تهران، متناسب با حجم آن ها به صورت تصادفی انجام و با استفاده از پرسش نامه و به شیوه مصاحبه، اطلاعات مدنظر گردآوری شد. از آزمون تی، همبستگی و رگرسیون برای بررسی دادهها استفاده شد. یافته ها: میانگین احساس عدالت در میان پاسخ گویان ۱۰/۷۹۶ بود که بیشتر از حد متوسط شاخص (۸/۳۳۵) است. بین احساس عدالت و پایگاه اجتماعی اقتصادی افراد، احساس محرومیت نسبی و میزان احساس عدالت و بین جهت گیری ارزشی افراد و میزان احساس عدالت رابطه وجود دارد. بین احساس عدالت و احساس عزت نفس هم بستگی ضعیفی به دست آمد. بحث: اگر قرار است اصول عدالت مطابق قراردادی عمومی شکل گیرد، برای برقراری احساس عدالتی متوازن در جامعه، باید همه افراد فارغ از پایگاه اجتماعی اقتصادی، این مقدمات و اصول و نحوه اجرای آن را بپذیرند.
خلاصه ماشینی:
این ذهنیت از دو جهت اهمیت دارد: یکی تبدیل مسائل و دغدغه های فـردی به مسائل اجتماعی است که در این باره ، نیزبت ١ معتقد است مـسئلة اجتمـاعی شـیوه ای از رفتار است که توسط بخش درخور توجهی از افراد جامعـه ، نـاقض یـک یـا چنـد هنجـار پذیرفته شده و عام جامعه شناخته شود (معیدفر، ١٣٧٩)؛ دوم با توجه به این کـه دانـستن و پذیرفتن اصول عدالت توسط مردم و باور عموم به رعایت ایـن اصـول از شـرایط جامعـة بسامان است (راولز، ١٣٨٧)، این ذهنیت مقدمـة درک همگـانی از عـدالت و شـکل گیـری احساس عدالت یا بی عدالتی در جامعه است .
پرسـش اساسـی این است : میانگین احساس عدالت در جامعه چقدر است و آیـا ایـن میـانگین بـا عـواملی همچون پایگاه اجتماعی اقتصادی ، جهت گیری ارزشی ، عزت نفس و احـساس محرومیـت نسبی افراد و همچنین سن و جنسیت و سایر عوامل زمینه ای آن ها رابطه دارد؟ انجـام دادن این تحقیق در جامعة معاصر ایران ، چه ضرورتی دارد؟ مفهوم عدالت بـه رغـم تعـاریف و تعابیر مختلف ، همیشه به مثابه شاخص اصلی کارآیی و موفقیت دولـت هـا و حکومـت هـا بررسی شده است .
در بین نتایج این تحقیق ، میانگین کلی شـاخص احساس عدالت در میان کل پاسخ گویان ٢٧/٢٦ است که با توجه به حداکثر دامنة تغییـرات ممکن برای این شاخص (٤٩) می توان گفت میزان احـساس عـدالت پاسـخ گویـان ، کمـی بیشتر از حد متوسط (٢٤/٥) است (یعقوبی ، ١٣٨٨).