چکیده:
رادیو با توجه به سهولت استفاده از آن و علی رغم تنوع و جذابیت سایر رسانه ها، هنوز یکی از مهم ترین وسایل ارتباط جمعی جایگاه خود را حفظ کرده است. با توجه به این که رادیو، رسانه ای شنیداری است، انتقال معانی و مطالب به شنوندگان، عمدتا از طریق متن برنامه صورت می گیرد. آنچه در واقع کلید معنی دادن به صداها، موسیقی و سکوت در رادیوست، همان متن است و ابزاری هم که متن با آن نشان داده می شود، در نهایت شفاهی و لفظی است. لذا زبان برنامه های رادیویی اهمیت بسزایی دارد. اما موضوعاتی که در رادیو به آن ها پرداخته می شود، بسیار گسترده اند. یکی از موضوعاتی که با توجه به اهمیت آن، اکثر شبکه ها با آن درگیر هستند موضوعات زنان و خانواده است. با توجه به این که زنان نیمی از جامعه ی ایران را تشکیل می دهند و هم در خانواده و هم در جامعه، نقش بسزایی ایفا می کنند، لذا در این تحقیق «ساختار زبانی برنامه های رادیویی با موضوع زن و خانواده» بررسی می شود. برای بررسی این موضوع برنامه های رادیویی شبکه رادیویی ایران (سراسری) به دلیل گستردگی و عمومیت این شبکه و همچنین به دلیل وجود گروه خانواده در این شبکه، انتخاب شده و اختصاصا برنامه های گروه خانواده این شبکه تحلیل شده است. هدف این مقاله تعیین نحوه بازنمایی زنان در برنامه های رادیویی گروه خانواده رادیو ایران است؛ در واقع تحقیق بر این سوالات بنا نهاده شده است که: آیا در برنامه های این گروه به زنان و مسائل آنان پرداخته می شود؟ در صورتی که پرداخته می شود، تصویر مثبتی ارائه شده و یا خیر؟ از آن جا که ون لیوون و غیاثیان از طریق مولفه های جامعه شناختی- معنایی چگونگی بازنمایی کنشگرها را بررسی می کنند، لذا برای دستیابی به اهداف تحقیق، از چارچوب نظری ون لیون و بسط آن که پژوهش غیاثیان است، استفاده می شود. روش این تحقیق تحلیل گفتمان انتقادی است و به طور هدفمند برنامه های گروه خانواده رادیو ایران با موضوعات «اشتغال زنان خارج از منزل»، «مطالبات زنان از منظر حقوقدانان» و« طرح حجاب و عفاف» انتخاب و بررسی شده است. نتایج حاکی از حضور کم رنگ زنان یا حذف آن ها در گفتمان های موثر برنامه ها بوده و در صورتی نقش فعال داشته اند که هویتشان در کنار مردان مطرح بوده است و این نوع حضور فعال موجب نگرشی با ارزش دهی منفی به آن ها بوده است
خلاصه ماشینی:
حســین پاینده ضمن تحلیل تبلیغات تجاری (پیام بازرگانی ) تلویزیون جمهوری اســلامی با رویکرد نشانه شناختی و نقد ادبی ، در خصوص کلیشه های جنسیتی در این آگهی ها، به نتایج زیر دست می یابد: ١- نقـش خانـه داری : در آگهی ها تلویزیونی از جمله آگهی «روغن آفتاب جدید» آشــپزی نشــانه ای است که با استفاده از کارکرد صنعت ادبی مجاز مرسل (از نوع جزء به کل ) همۀ وظایف مربــوط بــه خانه داری را القا می کند؛ زیرا پختن غذا «مجــاورت » دارد با کارهایی مانند جارو زدن اتاق ها، اتو کردن لباس ها، گردگیری وسایل خانه ، تمیز کردن شیشه ها و کلیۀ کارهای دیگری که زنان در محور همنشینی وظایف خانه داری شان معمولا انجام می دهند.
همچنین کارهایی که بیان شده (خانه داری ، شستن ظرف ها و غذا پختن ) مسئولیت هایی است که برای زنان در نظر گرفته می شود، اما در ادامه بیان می شود برای بازگشت خانم به خانه و این گونه طرح مسئله می شود که زنان باید بیرون از خانه اشتغال داشته باشند یا خیر؟ اگر اشتغال داشته باشند، مسئولیت خانه داری ، ظرف شستن و غذا پختن چه می شود؟ چه کسی باید آن را انجام دهد؟ نمونۀ٢: کارشناس : «برنامه ریزی گسترده ای در خصوص رفع و برداشتن حجاب در جامعه داره شکل می گیره » نمونۀ٣: کارشــناس : «برابری بین زن و مرد هنوز به طور کامل در ایران وجود نداره » در هر دو مورد ٢ و ٣ با ساخت جمله به صورت اسم فعل (اسم سازی ) کنشگر اصلی مشخص نیست .