چکیده:
در میان فیلسوفان باستان، ارسطو نخستین کسی است که بطور جدی به بحث از علت غایی پرداخته است. رویکرد ارسطو در بحث از علت غایی را میتوان رویکردی معرفتشناختی نامید. وی برخلاف فیلسوفان پیش از خود در تبیین عالم هستی و رویدادهای آن، چه عالم تحتالقمر و چه عالم فوقالقمر، غایت را مقدم بر علل دیگر در نظر میگیرد. با این حال از نظر ارسطو، غایت عالم هستی غایتی خودبنیاد است و ناشی از طرحی الهی نیست، زیرا محرک اول ارسطو علت هستیبخش عالم نیست. ابنسینا نیز در آثار متعددش از علت غایی بحث کرده است. تاثیر ارسطو بر ابنسینا را در بحث علل چهارگانه و از جمله علت غایی نمیتوان منکر شد. با اینهمه رویکرد ابنسینا در بحث از علت غایی رویکردی وجودشناختی است تا معرفتشناختی. وی در تبیین عالم هستی برخلاف ارسطو، غایت عالم را ناشی از طرحی الهی میداند نه غایتی خودبنیاد.دلیل این امر آن است که نزد ابنسینا عالم هستی مخلوق و مصنوع خداوند تلقی میشود؛ از اینرو خداوند از آن جهت که فاعل است از همان جهت هم غایت است.
خلاصه ماشینی:
( 282 ) استیس نیز تبیینهای غایی را در علم جدید منسوخ تلقی کرده و بر این باور است: پیش از پیدایش علم جدید، مردم معمولا اعتقاد داشتند که نه تنها حرکتهای انسان و حیوان بلکه همه رویدادها و تحولات طبیعت را میتوان تبیین هدف شناختی کرد...
نزد ابنسینا برخلاف ارسطو در عالم فوقالقمر نه تنها حرکت فلک اقصی ناشی از خداوند است بلکه حرکت دیگر افلاک نیز به خداوند نسبت داده میشود، چرا که خداوند از نظر او هم علت غایی و هم علت هستیبخش تلقی میشود.
پینوشتها: فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ فلسفه شماره 10؛ پاییز 1391 انتشار 28/9/91 فهرست سخن سردبیر 5 رواقیان در فلسفه ملاصدرا دکتر زکریا بهارنژاد 7 قاعده حد وسط ارسطو و نقاط عطف تاریخی آن در جهان اسلام محسن جاهد و حسین اترک 37 توصیفناپذیری دائو از نگاه حکمای چین باستان دکتر طاهره توکلی 51 فیثاغوریان و نگرش آنها نسبت به عدد دکتر سعید بینای مطلق و مریم دامادی 71 تفاوت دیدگاههای شناختشناسانه ابنسینا و توماس آکوئیناس درباب عقل فعال دکتر مزدک رجبی 101 قیاس مساوات و تحلیل چگونگی اعتبار آن در منطق سنتی دکتر مرتضی حاجحسینی و داریوش درویشی 127 تبیین غایی عالم از نگاه ارسطو و ابنسینا دکتر مجید ملایوسفی و منصور عبداللهی 149 رواقیان در فلسفه ملاصدرا زکریا بهارنژاد؛ استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شهید بهشتی چکیده پیدایش و شکلگیری فلسفه رواقی در قرن سوم پیش از میلاد از جمله آثار و نتایج انتشار فرهنگ یونانی در جهان آنروز بود.
با این حال از نظر ارسطو، غایت عالم هستی غایتی خودبنیاد است و ناشی از طرحی الهی نیست، زیرا محرک اول ارسطو علت هستیبخش عالم نیست.