چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل تاثیرگذار در شکلگیری رنسانس فرهنگی در دولت سامانیان است. این پژوهش به روش تاریخی صورت گرفته و دادههای آن با استفاده از نظام کتابخانهای، جستجو در منابع و یادداشت برداری انجام پذیرفته است. یافته ها پژوهش نشان می دهد زمینه مساعد برای تکاپوی خلاقیت ذهنی، عامل اصلی فراخی دامنه پیشرفت های علمی و ادبی در دوران سامانیان است و چنین زمینه ای خود محصول عوامل بنیادی است که وجود آنها در هر دوره ای موجبات تعادل فرهنگی و ارتقای سطح اندیشه و دانش را فراهم می آورد. سیاست و حکومت، خردباوری و انسان گرایی، ارج نهادن امیران سامانی به دانش، فرهنگ و احیاء زبان فارسی، وجود امراء و حاکمان و وزیران علم پرور و دانش دوست، وجود مراکز گسترده تعلیم و تربیت در شهرهای بزرگ خراسان، پیشرفت های هنری، وقف کتاب و کتابخانه های وقفی، آزاداندیشی و آزادمنشی امیران سامانی و تسامح به ملل و مذاهب مختلف، باعث شد در دربار آنان پیروان ادیان و مذاهب به آزادی زندگی و کار می کردند و هیچ کس در دوران سامانیان با سخت گیری هایی که در دوران غزنویان و سلجوقیان پدید آمد، روبه رو نگردید. رویه ملایم و جهان بینی خاص این خاندان و احترام عامی که نسبت به شعرا، علما و دانشمندان داشتند، باعث شده بود که قلمرو حکومت شان مرکز عمده دانش و ادب فارسی و علوم و هنرهای مختلف و نیز پایگاه اهل علم و ادب و هنرمندان حرف مختلف هم چون سفالگری، فلزکاری و ساختن ظروف، گچکاری، گچبری و سنگ تراشی گردد. که همه این ها از عوامل مهم بر ایجاد و توسعه علم و دانش در قلمرو سامانیان است و سبب شد که آوازه محیط علمی سامانیان باعث مهاجرت برخی از دانشمندان به قلمرو آنان شد.
خلاصه ماشینی:
سیاست و حکومت ، خردباوری و انسان گرایی ، ارج نهادن امیران سامانی به دانش ، فرهنگ و احیاء زبان فارسی ، وجود امراء و حاکمان و وزیران علم پرور و دانش دوست ، وجود مراکز گسترده تعلیم و تربیت در شهرهای بزرگ خراسان ، پیشرفت های هنری ، وقف کتاب و کتابخانه های وقفی ، آزاداندیشی و آزادمنشی امیران سامانی و تسامح به ملل و مذاهب مخ ف لت، باعث شد در دربار آنان پیروان ادیان و مذاهب به آزادی زندگی و کار می کردند و هیچ کس در دوران سامانیان با سخت گیری هایی که در دوران غزنویان و سلجوقیان پدید آمد، روبه رو نگردید.
علت مهاجرت دانشمندان به بخارا و قلمرو سامانیان چه بود؟ اهمیت و ضرورت پژوهش دولت سامانیان مؤثرتر از حکومت های دیگر به استقلال و اصالت فرهنگ ایرانی گرایش داشتند و بیشترین شکوفایی فرهنگی را به خود اختصاص دادند و به جرأت می توان گفت که فقط در دوره کوتاه تاریخ سامانیان به اندازه تمام دنیای قرون وسطی شاعر، نویسنده ، ادیب ، سیاستمدار، حکیم ، فیلسوف ، ریاضی دان ، منجم ، پزشک و دانشمندانی همچون محمد بن موسی خوارزمی ، زکریای رازی ، ابوحنیفه دینوری ، ابن خردادبه ، احمد بن عبدالله حاسب مروزی ، فضل بن حاتم نی ریزی ، ابونصر محمد فارابی ، رودکی ، شهید بلخی ، دقیقی ، طوسی ، فردوسی ، ناصر خسرو، ابوریحان بیرونی ، ابوعلی سینا و...