چکیده:
عقدنامه های ازدواج نمونه ای از اسناد تاریخی است که از طریق مطالعه و بررسی آن می توان به آگاهی های فراوانی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و مذهبی دست یافت. این گونه اسناد همانند سایر مدارک و شواهد در علم تاریخ یعنی نقاشی ها، حجاری ها و کتیبه ها از جایگاه و ارزش ویژه ای برخوردارند. مقاله ی حاضر به معرفی یکی از عقدنامه های بزرگان ناحیه هردنگ (از توابع خوسف) پرداخته است. عقدنامه ی مذکور آخوند ملا محمدحسن هردنگی - از علمای بزرگ قهستان و این خطه - و همسرش کنیز رضا، دختر میرمکرم هردنگی از بزرگان ناحیه هردنگ، تعلق دارد. نثر عقدنامه، نوع القاب ناکح و منکوحه و هم چنین تحمیدیه و عبارت های آغازین این سند، نشان دهنده ی موقعیت طبقاتی و صاحبان آن است. اقلام مهرنامه و سایر مفاد آن زوایایی از حیات اجتماعی و اقتصادی مردم این خطه را بر ما آشکار می سازد. از این رو، در مطالعات تاریخ اجتماعی حائز اهمیت است.
خلاصه ماشینی:
عقدنامه ی مذکور آخوند ملا محمدحسن هردنگی - از علمای بزرگ قهستان و این خطه - و همسرش کنیز رضا، دختر میرمکرم هردنگی از بزرگان ناحیه هردنگ ، تعلق دارد.
اینان از نامه هایی که می نوشتند دو یا سه نسخه تهیه می کردند که نسخه ای به ذی نفع می دادند و نسخه دیگر را برای ایالتی که فرمان به او مربوط می شد، می فرستادند و یک نسخه در بایگانی اسناد سلطنتی نگهداری می کردند که امروز مجموعه ای از این اسناد باقی مانده و برخی از آنها ترجمه شده و آگاهی های آنها استخراج شده است (کخ ، ١٣٧٧).
قرائت ، طبقه بندی و مدون کردن آگاهی های این اسناد مشکلاتی نیز دارد، از جمله ناخوانا بودن خطوط ، پاک شدگی نوشته ها، پارگی کاغذ، ناخوانا بودن مهرهای مختلف ، کامل نبودن اطلاعات افرادی که سند به آنها مربوط است ، مشخص نبودن مناطق جغرافیایی به سبب خشک شدن قنات ها و ویران شدن روستاها، توعیض نام روستاها، از میان رفتن خانواده ها یا مهاجرت آنها به شهرهای بزرگ و ...
آخوند ملا محمدحسن هردنگی فقیه ، عالم و حاکم شرع منطقه هردنگ بوده است و احتمالا چند سالی نیز بر مسائل شرعی تمام منطقه ی قاینات نوعی نظارت داشته است (راشدمحصل ، ١٣٤٢: ٢٥ـ٤٥ با تلخیص ؛ غوث ، ١٣٩١: ٤٠٠ـ٤٧١ با تلخیص ).