چکیده:
به رغم ممنوعیت تهدیددرروابط بین المللی ولزوم حل وفصل مسالمت آمیزاختلافات صلاحیت دیوان بین المللی دادگستری به رضایت طرفهای اختلاف مبتنی گشته اسـت . درایـن خصـوص نحوه ابراز رضایت طرفهای اختلاف اهمیت چندانی نـدارد. اساسـنامه دیـوان ، صـور مختلـف اعلام رضایت به صلاحیت دیوان در قالب اعلامیه های یک جانبه ،موافقت نامه مراجعه به دیوان و اندراج شرط مراجعه به دیوان در موافقتنامـه هـای بـین المللـی را مـورد تصـریح قـرار داده اسـت . علاوهبراین در آیین دادرسی دیوان صلاحیتی فراتر از مـوارد مصـرح در اساسـنامه دیـوان تحـت عنوان صلاحیت معوق ١ نیز پیش بینی شده است . دولت خوانده طبق این قاعده می تواندرضایتش را به طرح دادخواست یک جانبه خواهان به صورت ضمنی یا صریح پس از اقامـه دعـوی ابـراز دارد. این صـلاحیت بـرای اولـین بـار در زمـان دیـوان دائمـی بـین المللـی دادگسـتری در قضـیه «ماوروماتیس » مطرح گردید که به تدریج جای خود را در رویه قضایی بین المللی بـاز نمـود. بـه گونه ای که امروزه این صلاحیت در رویه قضایی دیوان بین المللی دادگستری تثبیت شـده اسـت و می تواند مبنای قابل اتکایی برای صلاحیت دیوان در رسیدگی های ترافعی باشد. در ایـن مقالـه در راستای بررسی ابعاد و چالش های حقوقی احـراز صـلاحیت معـوق در دعـاوی مطروحـه ، بـه بررسی رای دیوان در این خصوص تحت عنوان «برخـی مسـائل خـاص مـرتبط بـا همکـاری دو جانبه در امور کیفری (جیبوتی علیه فرانسه ، ٢٠٠٨)» و چالش ها و ابهامات مربوطـه ، یعنـی «نحـوه احرازرضایت خوانده»، تشخیص قلمرو رضایت ابراز شده، مراجع ذیصلاح برای ابرازرضایت خوانده،رابطـه بـین صـلاحیت معـوق وسـایر صـلاحیتها، تـاثیرات قاعـدة صـلاحیت معـوق بـر حاکمیت دولت هاوتاثیرات آن برمنافع ملی وبین المللی دولتها»پرداخته میشود
One of the aspects of international law for peaceful settlement of legal disputes is the consent of parties to the jurisdiction of international court of justice (ICJ). In this regard, the way this consent will be presented, is not important. By taking into account of this rule and jurisprudence of ICJ and short comings of statute of the court, there must be some other jurisdictions which are beyond those ones anticipated in the statute of the international court of justice (ICJ). For these reasons,there is another kind of jurisdiction which is called "Forum Prorogatum",in rules of the court. According to this kind of jurisdiction, the respondent can informimpliedly or expressly the court about its consent.Even after,filing an application by defendant in the registry of the court. It can be done impliedly by taking an action or participation in hearing without any objections or explicitly by sending a letter in this regard to the court. This kind of jurisdiction at first applied by [PCIJ] in the case of Mavrommatis Palestine concessions (Greece/ United Kingdom) and gradually finds its place in jurisprudence of the court. In a way that nowadays becomes a usual way of filling an application in registry of the court for exercising its jurisdiction. we will consider the latest judgment of court in case concerning "Certain Questions of Mutual Assistance in Criminal matters" (Djibouti /France) 4 June 2008 in this essay and discuss its challenges.
خلاصه ماشینی:
مبحث چهارم: آثار ابراز رضایت در قلمروقاعدة صلاحیت معوق به طورکلی به محض اینکه رضایت خوانده دعوی به طور صـریح یـا ضـمنی در قضـیه ای خـاص ابراز شد، باعث ایجاد صـلاحیت معـوق بـرای دیـوان بـین المللـی دادگسـتری مـی گـردد کـه در رسیدگی های بعدی دیوان نمی توان آن را تکذیب کرد.
دیوان درقضیه "سالیزیای علیا"(مدارس اقلیت ) بیان داشت : «اگر خوانده در مورد خاصی با اظهارات صریح خویش ،به گونـه ای رضـایت خـود را بـرای دریافت نظر دیوان درباره ماهیت دعوی ابرازداردیاقصدخودرامبنی برعدم صلاحیت دیـوان اعلام دارد،آن دولت دیگر نمی تواندمتعاقبااظهارات خودراردکند، مگر اینکه ، شـرایط اولیـه این ابراز رضایت یا عدم ابراز رضایت به گونه ای تغییـریابـد کـه اعتبـار آن ابـراز یـاعـدم ابـراز رضایت راازبین ببرد،یااینکه خواهان درمراحل بعدی رسیدگی اساسابخشـی ازدعـوی خـود رااصلاح نمایدبه گونه ای که به طور منطقی رضایت ابراز شده خوانده بر ایـن مـوارد اصـلاحی قابل اعمال نباشد.
دیوان با توجه به رویه قضایی خود در قضیه حق عبور از سرزمین هند(پرتغال علیه هندوستان)(٣٣ :١٩٦٠ ,ICJ Reports) که درقضیه صلاحیت ماهیگیران (اسپانیاعلیه کانادا) نیزتکرارگردیده است بیان داشت : «این وظیفه دیوان است کـه محـدوده موضـوع اخـتلاف ودرنتیجـه صـلاحیت موضـوعی و زمانی خویش راباتوجه به نحوه طرح اختلاف توسـط خواهـان، موضـوع وهـدف دادخواسـت خواهان واظهارات طرفین دعوی معین کند» در این راستا فرانسه بر این باور بود که حیطه موضوع اختلاف در این قضیه محدود به موارد مذکور تحت عنوان "موضوع اختلاف" مذکور در بند ٢ دادخواست خواهان ( امتناع فرانسه برای اجرای درخواست بین المللی نیابت قضایی ٣ نوامبر ٢٠٠٤جهت انتقال پرونده آقای بورل به محاکم جیبوتی ) است .