چکیده:
ایران برای ساخت اقتصاد دانش بنیان و کاهش شکاف توسعه خود با کشورهای پیشرفته، راهی جز «توسعه دانش بنیان» ندارد. توسعه دانش بنیان، نیازمند «اقتصاد دانش» پویا و بالنده است. سیاست گذاری و برنامه ریزی اثربخش برای توسعه «اقتصاد دانش ایران»، نیازمند شناخت وضعیت موجود و تحولات آن در مقایسه با سایر کشورها است. بنابراین، در مقاله حاضر تحولات اقتصاد دانش ایران در 15 سال گذشته در مقایسه پویا با کشورهای منطقه تحلیل شده است. در این راستا، ضمن توسعه چارچوب مفهومی جدید برای اقتصاد دانش، شاخصی ترکیبی شامل مولفه های صنایع دانش، صنایع دانش بنیان، جامعه یادگیری، جامعه اطلاعاتی و دولت دانش برای این مفهوم ساخته شده است. محاسبه شاخص ترکیبی با استفاده از داده های بین المللی و نظر کارشناسان نشان می دهد که وضعیت اقتصاد دانش ایران در 15 سال گذشته بهبود قابل توجهی داشته است. به طوری که رتبه اش در میان کشورهای منطقه از 17 در سال1995 به 6 در سال 2010 ارتقاء یافته است. البته توسعه مولفه های اقتصاد دانش متوازن نبوده است. برای حفظ توازن و پایداری در توسعه اقتصاد دانش ایران، باید ضعف های زیرساختی در فناوری اطلاعات و دولت دانش از بین برود؛ تجاری سازی نتایج تحقیقات و اختراعات توسعه داده شود؛ و سرمایه گذاری در تحقیقات و آموزش افزایش یابد. اگر این ضعف ها در طول برنامه های پنجم و ششم توسعه برطرف شوند، می توان انتظار داشت که ایران در سال 1404 به مقام اولی منطقه دست یابد.
Faculty Member، Shaheed Satari Aviation University; PhD Student، University of Tehran In order to develop a knowledge-based economy and reduce its gap with the developed countries، Iran has but to adopt the policy of knowledge-based development. Knowledge-based development requires a dynamic and vibrant knowledge economy. Effective planning and policymaking for development of Iran’s knowledge economy requires a proper understanding of the existing situation and its developments compared to other countries. Therefore، attempts have been made in this research to compare the developments of Iran’s knowledge economy with those of the regional countries during the past fifteen years. In this regard، while developing a new conceptual framework for knowledge economy، a combinatory index، including elements of knowledge industry، knowledge-based industries، learning society، information society and knowledge government، was made for this concept. The measurement of the combinatory index on the basis of international data and experts’ views indicates that the condition of knowledge economy in Iran during the past 15 years has considerably improved. In fact، Iran’s rank was upgraded from 17 in 1995 to 6 in 2010. However، the development of components of knowledge economy was not balanced. In order to preserve the balance and sustainability of development of Iran’s knowledge economy، the weaknesses of infrastructures of information technology and knowledge government must be removed; commercialization of research results and innovations must be expanded; and investment in research and education should be increased. If these shortcomings are removed during the fifth and sixth development plans، one can expect Iran to achieve the first rank in the region in 2025
خلاصه ماشینی:
محاسبه شاخص ترکيبي با استفاده از داده هاي بين المللي و نظر کارشناسان نشان مي دهد که وضعيت اقتصاد دانش ايران در ١٥ سال گذشته بهبود قابل توجهي داشته است .
در اين الگو نيز پنج مؤلفه براي اقتصاد دانش در نظر گرفته شده است که عبارت اند از: شاخص هاي عملکرد عمومي اقتصاد، انگيزش اقتصادي و رژيم نهادي ، آموزش و منابع انســاني ، نظام نوآوري و زيرساخت هاي 1.
در ايران اندازه گيري مؤلفه هاي اقتصاد دانش (آموزش عالي ، تحقيقات ، نوآوري و فناوري ) ســابقه طولاني ندارد و در فرايند تدوين و ارزيابي عملکرد برنامه دوم توســعه اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي بعد از انقلاب مورد توجه قرارگرفت .
در تمام اين کارها از شاخص هاي انفرادي (ارائه شده به وسيله سازمان هاي بين المللي ) براي اندازه گيري پيشرفت بعضي از مؤلفه هاي اقتصاد دانش استفاده شده است .
جدول ١: مقايسه مؤلفه هاي الگوي حاضر با الگوهاي پيشين مؤلفه هاي New Economy الگوي OECD Harvard APEC ABS UNECE World Bank Index حاضر جامعه يادگيري - - - - - - - آموزش و منابع صداننايش ع اسنرسامانييه شغل هاي دانش شبياکدگايي شيده توسانعسه انمينابع سرمايه انساني منابع انساني انساني دانصش ابينع يان کناورآآوفرريينيو ظرتفکينوت لونزويآوک ري شباکقه اصي دشده نظام نوآوري کناورآآوفرريينيو نظام نوآوري نوآوري نظام اطجلاامععاته ي افطنالاوعرايت جامعه ديجيتالي شبکه اطلاعات اطلاعات اطلاعاتي اطلاعات دسترسي زيرساخت فناوري فناوري زيرساخت نظام داونلش ت اقتشرصاايدط ي پوجياهياينياقشتدصن ادوي شبکجااميه شده محيط تجاري و اجتماعي و رژيم نهادي نهادي اثرات اقتصادي نظام انگيزشي رژيم ٢.