چکیده:
بازار گاز طبیعی،بهویژه به دنبال تقاضای فزاینده و رشد عرضهء آن در سالهای اخیر، موردتوجه و مطالعه صاحبنظران اقتصادی قرار گرفته است گروهی از مصرفکنندگان مخالف قیمتهای بالاتر(از طریق انحصار)،و گروهی از عرضهکنندگان به دنبال قیمتهای بالاتر به هر طریقی(از جمله انحصار عرضه)هستند.براساس دیدگاهی متفاوت،وجود اتحادیه یا سازمانی عرضهکننده،که به دنبال ثبات بازار در قیمتهایی عادلانه است،به معنای وجود نقشی انحصاری در بازار نبوده و از آنجا که با اجرای سیاستهای هماهنگ،به تنظیم بازار کمک میکند،تأمینکننده منافع بلندمدت هر دو طرف عرضه و تقاضا خواهد بود.
این مطالعه نشان میدهد که با تشکیل سازمان(اتحادیه)کشورهای صادرکننده گاز، یا تغییر رویه و فعال شدن مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) ،چنین سازمانی به دلایل مختلف مورداشاره،اقلا تا میانمدت قدرت انحصاری قابلتوجهی نخواهد داشت،و در بلندمدت نیز علیرغم خارج شدن تولیدکنندگان حاشیهای از دور رقابت،تحتتأثیر تولیدکنندگان نوسانی خارج از سازمان،سایر انرژیهای جانشین و موارد دیگر،قدرت انحصاری محدودی خواهد داشت.نهایتا برخلاف نظرات غالبا سیاسی که مبتنی بر واقعیات اقتصادی بازار انرژی نیستند،نمیتوان برای چنین سازمانی در ساختار کنونی بازار،قدرت انحصاری قابلتوجهی انتظار داشت و یا آن را نوعی کارتل نامید.خود تولیدکنندگان هم براساس اصل حفظ مشتری به دنبال چنین مطلبی نبوده و سیاستهایی مبتنی بر امنیت تقاضا را پیگیری خواهند کرد.
خلاصه ماشینی:
"این مطالعه نشان میدهد که با تشکیل سازمان(اتحادیه)کشورهای صادرکننده گاز، یا تغییر رویه و فعال شدن مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) ،چنین سازمانی به دلایل مختلف مورداشاره،اقلا تا میانمدت قدرت انحصاری قابلتوجهی نخواهد داشت،و در بلندمدت نیز علیرغم خارج شدن تولیدکنندگان حاشیهای از دور رقابت،تحتتأثیر تولیدکنندگان نوسانی خارج از سازمان،سایر انرژیهای جانشین و موارد دیگر،قدرت انحصاری محدودی خواهد داشت.
بهطور کلی روند فزاینده تقاضا برای گاز طی دهههای آینده عمدتا بنا به دلایل ذیل است: منابععظیم قابلدسترس،توسعه فناوری خلاق کاهنده هزینهها،تلاش جهانی در کاهش گازهای گلخانهای و آلایندهها،برنامههای خصوصیسازی،آزادسازی و مقرراتزدایی،سهولت مصرف نهایی،تغییرپذیری،ارزشهای مصرفی بسیار مناسب، به وجود آمدن شرکتهای انرژی،هزینه تولید نسبتا کم،هزینه زیستمحیطی بسیار کم، تنوع مصرف در بخشهای مختلف اقتصاد،امنیت انرژی و دیدگاه مطلوب و خوشبینانه مصرفکنندگان در مورد این انرژی در مقابل بدبینیهایی که در مورد نفت وجود دارد (به علت تغییرات مداوم قیمت آن،آلودگیها و حوادث ناگوار تانکرهای حمل مواد نفتی و...
هفت کشور گازخیز،که تعداد آنها کمتر از اعضای اوپک است،هماکنون تقریبا 72 درصد از بازار صادرات گاز جهان را در اختیار دارند و این امر حاکی از وجود تعداد کافی از تولیدکنندگان برای شکلدهی سازمان تعیین کنندهء قیمت است.
در میانمدت، یعنی تا سال 2020،آنگونه که مدل جهانی گاز پیشبینی میکند،ممکن است تسلط روسیه افزایش یابد،اما مجددا تواناییاش در تعیین قیمت با این واقعیت محدود خواهد شد که کشورهای زیادی با منابع کافی اما توسعهنیافته گاز وجود دارند.
با توجه به موارد گفته شده در مورد قطر و روسیه مبنی بر داشتن ذخایر عظیم،موقعیت جغرافیایی مناسب در میان تولیدکنندگان و مصرفکنندگان،و دسترسی به بازارهای مختلف مصرف(از مسیرهای دریایی و زمینی)،جمهوری اسلامی ایران نیز با داشتن صفات فوق به عنوان یک گزینه مناسب جهت ایفای نقش رهبری این سازمان در آینده دور،پیشنهاد میشود."