چکیده:
شهر ایالتی هویزه در عربستان یا خوزستان در جنوب غربی ایران، از سپیده دم عصر صفوی
مرکز ضرب سکه بود. هویزه طی قرن هفدهم به یک ضرابخانه فعال خاص تبدیل شد که به ضرب
سکه نقره محمودی، رایجترین پول در سراسر ساحل خلیج فارس میپرداخت. طبقهبندی
محمودیهای موجود و گـزارشهای مکتوب درباره این سکهها برای ما این فرصت را فراهم
میکند تا مشکلات اقتصادیای را که ایران در اواخر عصر صفوی به آن مبتلا شده بود،
با بررسی مجموعه اظهار نظرهایی که درباره سکه هویزه مطرح شده است، جزیه و تحلیل
کنیم. تمرکز مقاله حاضر بر دو بخش است. بخش اول، موقعیت هویزه را در ادغام عمومی
ضرابخانهها در طول قرن هفدهم در ایران بررسی میکند و در پی تبیین این مسئله است
که چرا تا حدی عربستان از این قاعده مستثنا بوده است. بخش دوم، در صدد است افول
کیفی ادعا شده درباره مسکوکات هویزه را در دهه 1660 از طریق روشهای سکهشناسی
اثبات کند و آن را با وضعیت کلی پولی درکشور مرتبط کرده و علل و عوامل سقوط محمودی
هویزه را در آغاز قرن هجدهم بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
"عربستان در عصر شاه عباس اول بیش از اینکه بعضی از ضرابخانههایش را از دست بدهد، شاهد افتتاح ضرابخانههای جدید بود که تعداد آنها با موقعیت و اهمیت اقتصادی منطقه تناسب نداشت، ثانیا: در اواسط قرن، هویزه ابتدا به عنوان فعالترین ضرابخانه پدیدار شد و در تولید تا حد زیادی از رقبایش پیشی گـرفت، به گـونهای که محمودی هویزه نه تنها در عربستان و حوزه خلیج فارس, بلکه در سراسر قلمرو صفویان فراگـیر شده و سپس به تنها ضرابخانه فعال در جنوب مبدل شد.
امروزه این کمبود نقره هنوز در کاهش زیاد حجم سکههای موجود صفویه که در اواسط تا اواخر دهه 1070/ 1660 شروع شده، منعکس میشود، چنان که منابع دریایی تأیید میکنند که طی دورهای از سال (1075- 1092/ 1665- 1682) بیشتر ضرابخانههایی که در مرکز قرار داشتند - مشخص است که قزوین و اصفهان در این دوره به ضرب سکه مشغول بودهاند - و ضرابخانههایی که در مناطق مرزی بودند، فعالیت خود را متوقف کردند، فقط ضرابخانههای آذربایجان و ارمنستان فعالیت خود را تداوم بخشیدند.
سرانجام عربستان همزمان با ظهور هویزه به عنوان تنها ضرابخانه فعال کشور در دوره شاه سلیمان، و با بقیه کشور همسو شده و تعداد ضرابخانههای آن جا نیز کاهش یافت، حتی بعد از سال 1092/ 1618 که تقریبا تمام فعالیت ضرب سکه در ایران تعطیل شد، هویزه همچنان به عنوان ضرابخانهای فعال باقی ماند."