چکیده:
روایات تفسیری موجود در تفاسیر روایی و مجموعه های حدیثی همه در یک سطح نبوده، دارای وجوه و سویه های معنایی مختلفی می باشند. دانش پژوهان معاصر علوم تفسیری با سطح بندی این روایات برای رفع تعارض ظاهری آنها اقدام کرده و برای احادیث صادره از معصوم سطحی از تبیین و توضیح آیه را قائل شده اند. معصومان خود نیز به سطوح گوناگون روایات خویش اشاره و تصریح نموده اند چنان که برای قرآن بطونی است، گاهی روایات تفسیری بطن پذیر و دارای سطوح مختلف معنایی هستند که به اقتضاء سطوحی از بطون قرآن، به تناسب درک مخاطب ، نوع سوال و ... بیان شده است. روایاتی متعدد از ائمه بر اهمیت شناخت سویه های باطنی سخنان اهل بیت و ارزش فهم عمیق و درایت مراد روایات تاکید دارند. پژوهش حاضر نشان داده معصومان خود روایات تفسیری را در یک دسته بندی کلی به روایات تفسیر ظاهر و تفسیر باطن یا همان تاویلی تقسیم نموده اند و با این نگاه می توان تعارضی را که از این ناحیه در روایات تفسیری هست، حل کرد.
The exegetical traditions have not all been at the same level and have different semantic aspects. Contemporary scholars have، through classification of these traditions، taken actions in removing their apparent contradictions and have considered a level of elucidation and explanation for the traditions issued by the Infallible Imam (A.S.). The infallible Imams (A.S.) have themselves pointed out to various levels of their traditions and asserted that as there are interiors for the Qur’ān، sometimes the exegetical traditions can also have interiors and various semantic levels that are expressed depending on the levels of the interiors of the Qur’ān، the addressee’s understanding، and the type of question. The present research has indicated that the Infallible Imams (A.S.) themselves have، in a general classification، divided the exegetical traditions into traditions of the interior interpretation and the exterior interpretation or esoteric interpretation (ta’wīl)، and that in this view، the contradiction that exists in the exegetical traditions in this regard can be resolved.
خلاصه ماشینی:
از این رو، همان گونه که قرآن کریم نیازمند تبیین ، تفهیم و تفسیر مسعودی، عبدالهادی، آسیب شناخت حدیث، ص22۶ بنگرید به: برقی، احمد، المحاسن، ص 300؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج 1، ص12؛ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه، ج 2، ص ۴8۵.
معصومان( خطر طرد و انکار روایات مستصعب(مشکل فهم ) را بدون اینکه حقیقت آنها مکشوف شود گوشزد نموده و از آن بر حذر داشتهاند؛ به عنوان نمونه به این روایت از امام باقر( اشاره مینماییم : جابر بن عبدالله به نقل از امام باقر ( میگوید که ایشان فرمود: رسول خدا( فرمود: همانا حدیث آل محمد( سخت و مشکل فهم است و جز فرشته مقرب یا پیامبر مرسل یا بندهای که خدا دلش را به ایمان آزموده ، به آن ایمان نیاورد؛ پس هر حدیثی از سیدرضی، نهج البلاغه، ص ۶۴۴؛ ریشهری، محمد، میزان الحکمه، ج 2، ص 201.
امام باقر( میفرماید: «ما یستطیع أحد أن یدعی أنه جمع القرآن کله ، ظاهره وباطنه غیر الاوصیاء»؛ این روایت صراحت دارد که درک ظاهر و باطن قرآن بهطور مطلق در اختیار معصوم( است و بی شک بیان و توضیح آنها درباره ظاهر و باطن قرآن، تفسیر ظاهر و باطن آیات خواهد بود.
دستهای دیگر از روایات معصومان( ضمن بیان و یا اشاره به ظهر و بطن قرآن، به گوناگونی و تفاوت روایات تفسیری حتی در توضیح یک آیه به صراحت اشاره دارند: جابر میگوید از امام باقر( درباره تفسیر آیهای از قرآن پرسیدم، سؤال من را پاسخ فرمود.