چکیده:
نخستین مباحث زبان شناسی زبان عربی با انگیزه شناخت واژگان قرآن کریم آغاز گردیده و عامل اصلی در پیدایش لغت نامه های عربی، ضرورت فهم قـرآن کریم و حدیث با انگیزه خدمت به اسلام بوده است. بررسی آماری و تحلیلی این پژوهش نشان می دهد، خلیل بن احمد از مجموع 5732 مواد لغوی موجود در کتاب خود، به بیش از 679 آیه در یکصد سوره استشهاد نموده است. فراهیدی در این کتاب علاوه بر قرآن کریم به بیش از 470حدیث به ویژه احادیث نبوی، استناد نموده است. این احادیث با مضامین گوناگونی چون؛ احکام فردی، فقه و حدود الهی، سنت پیامبر، توصیه های اخلاقی، تفسیر آیات قرآن کریم و وقایع تاریخی آمده است. تفسیر واژه های قرآنی، توجه به قرائت های گوناگون قرآن و اختلاف لهجه ها و روایت احادیث گوناگون، نشان می دهد که خلیل بن احمد، دانشمندی آشنا به علوم قرآنی و به حدیث بوده و توانسته است پیوندی محکم میان قرآن کریم، احادیث و علم زبان شناسی عربی برقرار نماید.
The early linguistic discourses of the Arabic language began with the motivation of recognizing the Holy Qur’ān’s vocabulary; and the major factor in the emergence of Arabic lexicons has been the necessity for understanding the Holy Qur’ān and traditions with motivation of serving the Islam. The statistic and analytic study of this research indicates that Khalīl b. Aḥmad has attested to over 679 āyas in one hundred sūras of a collection of 5732 lexical items existing in his book. Besides referring to the Holy Qur’ān، Farāhīdī has made reference to 470 traditions، particularly the Prophetic traditions، in this book. These traditions have incorporated such various themes as individual precepts، jurisprudence and Divine limits، the Prophet (S.A.W.)’s tradition، moral recommendations، interpretation of the verses of the Holy Qur’ān، and historical incidents. Interpretation of the Qur’ānic words، attention to various readings of the Qur’ān، difference of dialects، and narration of various traditions indicate that Khalīl b. Aḥmad has been a scholar familiar with the Qur’ānic sciences and ḥadīth and has been able to establish a strong bond between the Holy Qur’ān، traditions، and the Arabic linguistics.
خلاصه ماشینی:
استشهادات قـرآنی و حدیثـی در کتاب «العین» بهرام امانی چاکلی _ سیده لیلا تقوی سنگدهی_ افسانه کاظمی نوری دریافت: 22/۴/1393 _ پذیرش: 10/۶/1393 چکـیده نخستین مباحث زبانشناسی زبان عربی با انگیزۀ شناخت واژگان قرآن کریم آغاز گردیده و عامل اصلی در پیدایش لغتنامههای عربی، ضرورت فهم قـرآن کریم و حدیث با انگیزه خدمت به اسلام بوده است.
تفسیر واژههای قرآنی، توجه به قرائتهای گوناگون قرآن و اختلاف لهجهها و روایت احادیث گوناگون، نشان میدهد که خلیل بن احمد، دانشمندی آشنا به علوم قرآنی و به حدیث بوده و توانسته است پیوندی محکم میان قرآن کریم، احادیث و علم زبانشناسی عربی برقرار نماید.
مقدمه از آغاز قرن دوم هجری قمری، با رفع ممنوعیت کتابت حدیث و تفسیر قرآن از سوی خلیفه اموی ، عمربن عبدالعزیز، فضای جامعۀ اسلامی برای مباحث علمی مناسبتر شد و دانشمندان و علما به تدوین علوم گوناگون، از جمله علم فقه اللغة عربی (زبانشناسی عربی) پرداختند.
درصدد است تا به روش آماری _ تحلیلی نشان دهد که: 1_ میزان و چگونگی بهکار گیری استشهادات قرآنی در کتاب العین به چه صورت است؟ 2_ خلیل بن احمد تا چه اندازه و چگونه از استشهاد به حدیث در این کتاب استفاده کرده است؟ 3-خلیل بن احمد در پیوند علم زبان شناسی عربی و علوم قرآن و حدیث چه نقشی را ایفا کرده است؟ معنای لغوی و اصطلاحی استشهاد کلمۀ «استشهاد» مصدری مزید از فعل « شهد ، یشهد ، شهودا » بوده، در لغت به معانی مثال و شاهد خواستن برای اثبات مقصودی، به گواهی و شاهد گرفتن، احتجاج کردن ، تمثل جستن و ...