خلاصه ماشینی:
"آنها با دور زدن جنوب افریقا در کار خود موفق شدند و در این راه، هم هلندیان و هم پرتغالیان هر دو سهیم بودند و سپس انگلیس و فرانسه به آنها پیوستند و به تدریج حضور آنها باعث ایجاد اخلال در بازرگانی اعراب شد و چون اروپاییان خواستار کوتاه کردن دست مسلمانان از تجارت هندوستان بودند، جنگهای دریایی خونینی میان شرق و غرب به راه افتاد که نتیجه آن، شکست شرق بود و این، سرآغازی بود برای شکستهای بعدی آنان.
و با وجود دگرگونیهای سیاسی که بر آن میگذشت، رو به آبادانی و رونق میرفت، بهویژه در اواخر قرن اول هجری که اعراب بر سند حکومت یافتند، بصره به بازاری برای تجارت با هندوستان تبدیل شد و مکوس ]عوارض گمرکی کالای تجارتی[ که بر کشتیها مقرر میشد، چنان فزونی گرفت که از منابع مهم درآمد خزانه خلیفه به شمار میرفت، اما مقدار این درآمد، به تدریج کاهش یافت تا اینکه در زمان المقتدر باالله، خلیفة عباسی در سال 306ق به 22575 دینار رسید.
30 راههای تجاری اروپا به هند در امپراطوری عربی ]= اسلامی[ استیلای عرب بر کشورهای مصر، شام، عراق، فارس (ایران)، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند، مانع تجارت شرق و غرب نشد، زیرا بازرگانان مسلمان وارد اروپا نمیشدند و همچنین بازرگانان اروپایی به سرزمینهای اسلامی قدم نمینهادند، بلکه به دو دلیل بازرگانان یهود بودند که نقش واسطه را بازی میکردند، اولا: مسلمانان آنها را اهل الکتاب میدانستند ]و اجازة رفت و آمد به سرزمینهای اسلامی را به آنان میدادند[ ثانیا یهودیان از دوران قدیم با راههای اروپا آشنایی داشتند."