چکیده:
کافی و صحیح بخاری، دو جامع حدیثی برتر هر یک از فریقین است. این نوشتار، در پی تطبیق دو کتاب «فضل القرآن»کافی و «فضائل القرآن» صحیح بخاری با نگاه رویکردشناختی است. نویسنده، پس از «نمایه زنی روایات» هر دو کتاب، به «یک پارچه سازی نمایه ها» و «تعیین محورهای کلی» پرداخته و با استخراج «فراوانی هر یک از نمایه ها» به «درختواره موضوعی هر کتاب» رسیده است. «گزارش توصیفی هر کتاب» همراه با «تطبیق محورهای اصلی نمایه ها در دو کتاب» گام های بعدی محقق بوده است. در نهایت، ضمن تبیین مختصر «بایسته های تدوین کتابی حدیثی درباره قرآن کریم» به شاخص های چهارگانه: «فرستنده پیام، پیام، گیرنده پیام و مخاطب پیام» به عنوان محور کار اشاره شده است. پس از این، میزان تطبیق دو کتاب، با مدل پیشنهادی بیان شده است. تحقیق حاضر، تثبیت فرضیه نویسنده را مبنی بر اینکه «الکافی در مقابل صحیح بخاری، تصویری واقعی تر و دقیق تر از قرآن کریم ارائه کرده است»، نتیجه داده است.
خلاصه ماشینی:
پرسش اساسی که ما را به انجـام تحقیـق حاضـر واداشـته ، ایـن اسـت کـه «آیـا بـین شاگردان مکتب اهل بیت ع و شاگردان مکتب خلفا در خـصوص رویکـرد بـه قـرآن تفاوتی هست ؟ و در صورت پاسخ مثبت ، این تفاوت در چه عرصه هایی بیشتر رخ نموده است ؟ » پاسخ ابتدایی آن است که از آنجا که اهل بیـت ع آگاهـان بـه همـۀ معـانی قـرآن بوده اند و نظر به دغدغۀ آنان در انتقال معارف از طریق شـاگردان و نیـز بـه سـبب عـدم امکان قیاس دانش دینی برجستگان مکتب خلفـا بـا اهـل بیـت ع ، رویکـرد متفـاوت شاگردان این دو مکتب به قرآن کریم قطعی است و نمایه شناسی روایـات کتـاب فـضل القرآن دو جامع اصلی حدیثی فریقین ، «تبیین دقیق تر و واقعی تر» کتاب کـافی را نتیجـه می دهد.
ب) مقایسۀ نمایه های محوری اکنون به مقایسۀ یک یک نمایه های محوری خواهیم پرداخت تا ضمن ارائۀ تحلیـل هـای متناسب با هر نمایه ، مبادی تحلیل نهایی و اثبات فرضیۀ تحقیق را فراهم آوریم : رویکرد به قرآن این محور که به نسبت حجم سایر روایات هر کتاب ، توجهی متفاوت از سوی دو محدث را از آن خود ساخته ،١ در نگاهی دقیق به مفاد روایات نیز از تفاوت هایی برخوردار است .
علوم قرآن شمار روایات مرتبط با این محور در هر دو کتاب ، قابل توجه است ، اما بر خـلاف سـایر محورها، بخاری نزدیک به ٢ برابر کلینی ـیک سوم نمایه های کتابش ـ به این محور پرداخته است .