چکیده:
قرآن کریم علاوه بر ذکر اهمیت گفتار و اصول کلی آن، معیارها و ملاکهای سخن صواب و پسندیده را بیان کرده و همچنین بایدها و نبایدهای گفتار را نیز خاطر نشان ساخته است تا نشان دهد که چه چیزهایی را حتما باید بر زبان جاری کرد و چه چیزهایی را اصلا نباید ذکر کرد. بایدها و نبایدهای گفتار در قرآن کریم دو دسته اند: الف) بایدها و نبایدهای گفتار در زمینه اخلاق و تربیت؛ ب) بایدها و نبایدهای گفتار در زمینه فقه و احکام. بایدها و نبایدهای گفتار در زمینه ی اخلاق و تربیت به سه گروه تقسیم می شوند: 1- بایدها و نبایدهای مشیر به ارتباط انسان با خدا 2- بایدها و نبایدهای مشیر به ارتباطات بین انسانی 3- بایدها ونبایدهای مطلق و کلی تر. بایدها و نبایدهای مطرح شده در قرآن کریم حاوی مطالب و نکات ظریفی در بخش-های مختلف فقهی، اخلاقی، تربیتی و در زمینه های گوناگون فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره هستند که توجه به آنها جامعه را به سوی رشد و بالندگی سوق می دهد.
خلاصه ماشینی:
ک : آل عمران / ١٣٨؛ قصص / ۵١؛ زمر/ ٢٣؛ شعراء/ ١٩٢ـ١٩۵؛ طور/ ٣۴؛ مزمل / ۵؛ واقعـه / ٨١) ولی باید توجه داشت کـه اهمیـت ایـن مطلـب بـدان معنـا نیـست کـه انـسان می تواند هر سخنی را چه پسندیده و چه ناپسند بـر زبـان آورد و از ایـن نظـر در زنـدگی خود آزاد باشد، بلکه باید در یکایک سخنان و اقوال خویش اندیشه کـرده و آن هـا را بـا معیار قرآن و آموزه های دینی و با میزان عقل سنجیده و در نهایت اگر با آن شاخصه ها و معیارها منطبق بود و سازگاری داشت آن را بر زبان بیاورد زیرا: )ما یلفظ من قول إلا لدیه رقیـب عتیـد( (ق / ١٨)؛ [آدمـی ] هـیچ سـخنی را بـه لفـظ درنمیآورد مگر اینکه مراقبی آماده نزد اوست [که آن را ضبط می کند].
ک : اسراء/ ۵٣؛ نحل / ١٢۵؛ قصص / ٧۵): احـسن ، اسـم تفـضیل از مادٔە «حسن » است که در مقابل آن «قبح » قرار می گیرد (قرشی ، ١٣٧١: ١٣۴/٢؛ مصطفوی ، ١٣۶٠: ٢٢٢/٢) و منظور از قول احسن ، کلامی اسـت کـه مؤدبانـه و عـاری از هـر گونـه خشونت و دشنام و فساد باشد (طباطبایی ، ١۴١٧: ١١٨/١٣)؛ یعنی انسان از میان سخن هـا و شیوه های گفتاری ، بهترین ها را انتخاب کـرده و بـر زبـان جـاری سـازد (طبرسـی ، ١٣٧٢: .