چکیده:
در مقاله حاضر به بررسی مزیت نسبی محصولات کشاورزی (زراعی و باغی) بخش ماهان از توابع استان کرمان و بررسی آثار سیاست های حمایتی دولت در خصوص محصولات مذکور در سال 1388 به روش ماتریس تحلیل سیاستی (PAM) پرداخته شده است. بر این اساس، شاخص های هزینه منابع داخلی (DRC ) ، هزینه به منفعت اجتماعی (SCB)، ضریب حمایت اسمی از نهاده ها (NPIC)، ضریب حمایت اسمی از بازار محصول (NPC)، ضریب حمایت موثر از محصول (EPC) و سودآوری خالص اجتماعی (NSP) محاسبه شده است. اطلاعات میدانی با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از سطح مزارع و باغات بخش در سال 1388 جمع آوری شده است. همچنین اطلاعات لازم در خصوص قیمت سر مرز محصولات، قیمت سر مرز نهاده های قابل مبادله تولید، نرخ رسمی ارز، شاخص قیمت های داخلی و شاخص قیمت های جهانی از گزارشات اقتصادی، سالنامه ها و سایت های رسمی بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و خوار و بار کشاورزی ملل متحد اخذ شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد که در بین محصولات زراعی؛ دو محصول پیاز و سیب زمینی و در بین محصولات باغی، تمامی محصولات باغی تولید شده در منطقه شامل گردو، بادام، هلو، انگور و پسته دارای مزیت نسبی هستند؛ همچنین نهاده ها در کلیه محصولات مورد بررسی، از سوی دولت حمایت می شوند.
خلاصه ماشینی:
اشرفی و همکاران (1386)، مزیت نسبی ایران در تولید و صادرات کشمش را با استفاده از ماتریس تحلیل سیاستی تایید و نتیجهگیری کردند که دولت در زمینه نهادهها به تولیدکنندگان یارانه مستقیم و غیرمستقیم پرداخت کرده؛ اما در مجموع بر اساس شاخصهای حمایت موثر، سیاستهای دولت و شرایط بازار داخلی به زیان تولیدکننده بوده است.
جدول 8- سطح زیرکشت، میزان شاخصهای DRC و EPC، رتبه در سطح زیرکشت و رتبه در DRC و EPC محصولات زراعی مورد مطالعه در بخش ماهان در سال 1388 (واحد: هکتار) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: نتایج محاسبات همانطور که مشاهده میشود، بر اساس شاخص DRC، دو محصول پیاز و سیبزمینی دارای مزیت نسبی (رتبه نخست متعلق به پیاز) و سایر محصولات فاقد مزیت نسبی هستند.
بر اساس نتایج حاصل از محاسبه شاخص EPC (حمایت موثر از محصول) مشاهده میشود که در محصولات سیب زمینی و پیاز که دارای مزیت نسبی تولید هستند، مداخلات دولت در بازار محصول و بازار نهادهها به زیان تولیدکنندگان بوده است (ممکن است از دلایل پایینبودن سطح زیرکشت این محصولات باشد).
جدول 9- میزان شاخصهای SCB، NPIC، NPC و NSP محصولات زراعی مورد مطالعه در بخش ماهان در سال 1388 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: نتایج محاسبات شاخص محاسبهشده SCB یا شاخص هزینه به منفعت اجتماعی نشان میدهد که تولید و صادرات محصولات سیبزمینی و پیاز سودآور بوده که این نتیجه با شاخص محاسبهشده مزیت نسبی یا DRC نیز هماهنگی دارد.