چکیده:
در دوران بعد از اسلام عواملی مانند بنای شهر بغداد، رونق تجارت و سفر حج موجب رونق راههای ارتباطی شرق جهان اسلام که عمدتا از ایران می گذشتند، گردید. تامین امنیت و آسایش این راهها از مسائل مهم به شمار می آمد. در قرون سوم و چهارم هجری هر قسمت از راههای ارتباطی مورد بحث در حیطه یکی از سلسله های متقارن ایران قرار داشت. این سلسله ها در دوران اوج خود به گونه ای امنیت و رفاه مورد نیاز راهها را تامین می کردند. با این حال، بسیاری از تاسیسات لازم همچون رباط، در راهها و شهرها، تحت لوای ارزشهای فرهنگی جامعه همچون وقف ایجاد و گسترش یافت، پشتوانه دینی و موضوع خیرات موجب مشارکت گروههای مختلف در مسائل مربوط به راهها و تامین لوازم مورد نیاز مسافران گردید. پژوهش حاضر در نظر دارد چگونگی نقش فرهنگ عمومی جامعه ایرانیان را در طی سده های مذکور در فراهم آوردن تاسیسات مسافرتی و رفع نیازهای مسافران بررسی نماید.
In the post-Islamic era، factors such as constructing the city of Baghdad، flourishing of
trade، and Hajj travels prospered the roadways of the Eastern world of Islam، which mainly passed through Iran، providing for the safety and welfare of these roads were among the significant issues. In the third and fourth centuries A.H.، each part of the above-mentioned connecting roads was located in the domain of one of the symmetrical dynasties of Iran. In their heyday of prosperity، these dynasties somehow provided for the safety and welfare needed on the roadways. However، many of the necessary installments such as caravanserais were developed on the roadways and cities under the banner of cultural values of the society such as endowments. The religious supporting and matters of charity prompted various groups to participate in the issues relating to the roadways and provide for the equipment required by travelers. The present research intends to examine the role of the public culture of the society of the Iranians during the above-mentioned centuries in providing travel installments and fulfillment of travelers’ needs.
خلاصه ماشینی:
در نيمه اول قرن دوم هجري با سـاخت شهر بغداد و تمرکز بيشتر راههاي شرقي جهان اسلام به سمت اين شهر، رونق راههـا و تـراکم عبور از آنها و ترويج امر مسافرت بيترديد به همراه خود مسـائلي را بـه همـراه داشـت کـه از جمله اين مسائل تأمين امنيت و رفاه مسافران در عبور از اين مسيرهاي تجاري بـود.
آنچه تاکنون در پژوهش ها به آن کمتر پرداخته شده اسـت جنبه هاي اجتماعي و فرهنگي مؤثر در تأمين امکانات لازم براي گسترش امـر سـفر و مسـافران ميباشد؛ در شرايطي که بيشتر راهها، به ويژه راههاي واقع در بيابانهاي شرقي ايران، در کنتـرل دولت واحدي قرار نداشت و سلسـله هـاي متقـارن در دوران اضـمحلال و درگيـري بـا ديگـر سلسله ها، تمرکزشان از روي جادهها خارج ميشد.
ما به دنبال پاسخي براي اين پرسش هسـتيم که فرهنگ عمومي جامعه ايران با پشتوانه شريعت و توجيه ديني، چه سهمي در تـأمين رفـاه و امکانات مورد نياز براي مسافران به همراه داشت و چه گروههـايي از جامعـه ، خـود را در ايـن مسئله عامه مشارکت دادند؟ راه ها و امنيت آن ها در قرون اوليه اسلامي در دوران بعد از اسـلام، تأسـيس دو شـهر بغـداد و سـامرا در عـراق کـه دو مرکـز تجـاري و بين المللي جهان اسلام شدند و همچنين حمل بسـياري از کالاهـاي تجـاري از منـاطق شـرقي همچون خراسان و ماوراءالنهر و ديگر مناطق ايران به سمت بغداد مايه رونق بيشتر جـادههـاي شرقي جهـان اسـلام گرديـد (اشـپولر، ۱۸۷).