چکیده:
سیدرضی برای سخنانی که از حضرت علی(ع ) در نهج البلاغه نقل کرده است ، سند و مدرکی نیاورده است . با آنکه فصاحت و بلاغت علی(ع ) برای عام و خاص امری بدیهی است ، و بازتاب آن در نثر و نظم عربی و فارسـی روشن تر از خورشید است ، این امر از دیرباز موجب شده است برخی از علمای اهل سنت و در این اواخر برخی مستشرقـین و پـژوهشگران عرب در صحت انتساب این کتاب به علی(ع ) تردید روا دارند. به همین سبب صاحب نظران شیعه ، تلاش گسترده ای برای نشان دادن اسناد و مدارک نهج البلاغه مبذول داشته اند، دانشمندانی چون کاشف الغطا، امتیاز علیخان عرشی، عبدالزهرا حسینی، محمدمهدی جعفری و محمد دشتی، تلاش بسیار کرده اند که با اشاره به منابع شیعه و اهل سنت صحت انتساب این حکمت ها را به علی(ع ) نشان داده هر یک سعی کرده اند نقایص تحقیقات گذشتگان را کامل کنند. پژوهشگران این عرصه با وجود تلاش بسیار، موفق به کشف منابع بسیاری از سخنان منسوب به علی(ع ) نهج البلاغه نشده اند. در این پژوهش ها به سبب محدودیت های مختلف از جمله عدم دسترسی به منابع عربی نقایص متعددی دیده میشود که سخت نیازمند به بازنگری و بررسی مجدد است از جمله در این تحقیقات منابعی دیده میشود که بعد جمع آوری نهج البلاغه نوشته شده اند بسیاری از آنها از منابع شیعه است که از نظر اهل سنت و مخالفان قابل قبول نیست ، برخی دیگر وجود خارجی ندارند و یا حـکمت را به شخصی غیر از عـلی(ع ) نسبت داده اند. در ایـن مقـاله ضمن نقد کتـاب های اسنـاد نهج البلاغه ، با بررسی ٢٥٠ حکمت از ٤٨٠ حکمت منسوب به علی(ع ) در نهج البلاغه (حکمت های شماره ١ تا ٢٥٠) به اسناد و مدارکی از منابع اهل سنت (به منزله خوشتر آن باشد که سر دلبران گفته آید در حدیث دیگران )، دست یافته ایم که دیگر پژوهشگران و صاحب نظران این امر به آن اشاره نکرده اند. حاصل این پژوهش ارائه اسنادی از کتب اهل سنت است که برای اولین بار، صحت اسناد ١٠٠ حکمت از ٢٥٠ حکمت اول نهج البلاغه را به علی(ع ) اثبات میکند.
خلاصه ماشینی:
"(آبی، ١٤٢٤: ١/ ١٩٩؛ ثعالبی، بیتا: ٣٩؛ حصری، بیتا: ٨١/١؛ ابن حمدون ، ١٤١٧: ١٠٤/٤؛ زمخشری، ١٤١٢: ١١٣/٢ و ابشیهی، ١٤١٩: ١٩٧) ١٢- و قال علیه السلام : أعجز الناس من عجز عن اکتساب الإخوان و أعجز منه من ضیع من ظفر به منهم .
(آبی، ١٤٢٤: ٢٢/١)، (به صورت : من أبطأ به لم یسرع حسبه ) * حسینی (١٣٦٧: ٢٤/٤) ١ و دشتی (١٣٦٧: ٢٥٨): «تفسیر رازی» و «عقدالفرید»، (به پیامبر نسبت داده شده است ، نک : فخر رازی، بیتا: ٤٨٩/١ و ٦١٧/١ و ابن عبد ربه ، ١٤٠٤: ١٤٨/٢) ٢٩- و قال علیه السلام : إذا کنت فی إدبار والموت فی إقبال فما أسرع الملتقی .
(ابن حمدون ، ١٤١٧: ٢٥١/١) * حسینی (١٣٦٧: ٤٨/٤) و دشتی (١٣٦٧: ٢٧١): «سراج الملوک»، (به حکیم نسبت داده شده است ، نک : طرطوشی، ١٢٨٩: ٢٠٣) ٥٢- و قال علیه السلام : أولی الناس بالعفو أقدرهم علی العقوبۀ.
(ابن حمدون ، ١٤١٧: ٢٥١/١) * حسینی ١ (١٣٦٧: ٥١/٤) و دشتی (١٣٦٧: ٢٥٧): «سراج الملوک»، (به حکیم نسبت داده شده است : طرطوشی، ١٢٨٩: ٢٠٣) ٦٠- و قال علیه السلام : اللسان سبع إن خلی عنه عقر.
(ابن حمدون ، ١٤١٧: ١٥٣/٨و زمخشری، ١٤١٢: ١٨٧/٣) * دشتی (١٣٦٧: ٢٧٨): «مجمع الامثال »، (ذیل عنوان امثال المولدن آمده ؛ و «التمثیل و المحاضرة»، به امام (ع ) نسبت داده نشده است ، نک : میدانی، بیتا: ٩٠/٢ و ثعالبی، ١٤٠١: ٤٦٦) ٦٧- و قال علیه السلام : لا تستح من إعطاء القلیل ، فإن الحرمان أقل منه ."