چکیده:
در کنار همه آیاتی که قدرت یکسان زنان و مردان را در رسیدن به کمال و فضیلت هـا مطـرح مـیکننـد، روایاتی وجود دارند که از نقص استعدادی زنان در رسیدن به کمال یا وجود ارزشهای متفـاوت مردانـه و زنانه حکایت میکنند. از آنجا که مهم ترین کمال در اندیشه دینی، نزدیکی به خداوند و دسـت یـافتن بـه ایمانی ناب، قرب الهی و رسیدن به رستگاری است ، وجود متونی که توان زن را در رسـیدن بـه حقیقـت ایمان ناقص میدانند، بسیار مهم خواهدبود. یکی از احادیث در این موضوع، حـدیثی از پیـامبر اکـرمص است که در کافی، من لایحضر و بعضی دیگر از منابع معتبر شیعی بدین مضمون آمده است : «الناجی من الرجال قلیل و من النساء اقل و اقل ». براساس این روایت ، زنان از نظر دستیابی به سـعادت نـاتوانتـر از مردان معرفی شدهاند. این مقاله با تحلیلی سندی و متنی به ارزیابی این روایت پرداخته و اولا نشـان داده است که هیچ یک از طرق این حدیث ، خالی از ضعف نیست . سپس متن حدیث نقد و تحلیـل شـده و بـا فرض صدور حدیث از سرچشمه علم نبوی، این روایت از نوع قضیه خارجیه خاص زمان صدور تلقی شده است که قابلیت تعمیم به عموم مردان و زنان را ندارد.
خلاصه ماشینی:
یکی از احادیث در این موضوع، حدیثی از پیامبر اکرمصاست که در کـافی، مـن لایحضر و دیگر منابع معتبر شیعی آمده است بدین مضمون که «النـاجی مـن الرجـال قلیل و من النساء اقل و اقل » براساس این روایت زنان از نظر دستیابی به سـعادت بـه مراتب ناتوانتر از مردان معرفی شدهاند، در حالی که تدبر در آیات قرآن کریم نشـان میدهد زن انسانی است با همه ویژگیهای انسانی و همه استعدادها و نیروهـایی کـه لازمه انسان بودن است .
ابن منظور مـینویسـد: «النجـاة: الخــلاص مــن الشــیء»(ابــن منظــور، ١٤١٤ق ، ج١٥، ص٣٤٣/ طریحــی ١٣٧٥، ج١، ص٤٠٧) «من » بیان جنس و الف و لام در الرجال و النساء، الف و لام جنس است ؛ بنابراین ، معنای این روایت بدین گونه میشود: نجاتیافتگان از جنس مـردان کـم و انـدک و نجاتیافتگان از جنس زنان کمتر و کمترند.
دسته اول، آیاتی که به اشتراک در وصول به حیات طیبه اشاره کردهاند: «من عمل صالحا من ذکر أو أنثی وهو مؤمن فلنحیینه حیاة طیبه ولنجزینهم أجرهم بأحسن ما کانوا یعملون»١١(نحل : ٩٧) این آیه به صراحت تساوی زن و مرد را در رسیدن به درجات ایمانی و عدم تفاوت آن دو در بهرهمندی از نتایج ایمان و عـدم تـأثیر زن بـودن یـا مـرد بـودن در کسـب پاداشهای عظیم اخروی را بیان میکند.
بررسی برداشت دوم از روایت اما دربارة برداشت دوم از روایت که بیان میکند با حفظ تساوی جنس زن و مـرد در مقام انسانی، راهیابی زنان به سعادت و رستگاری بسیار اندک است ، باید گفت منـابع دینی اعم از قرآن و سنت جداگانه و مبسوط از ارزشمندی و تساوی زنان و مردان در قابلیت رسیدن به مقصود و مطلوب که همان تقرب به خدا و تقواست ، سخن گفته اند.