چکیده:
به استناد بسیاری از آیات و روایات، ائمه اطهارع تنها کسانی هستند که پس از خدا و پیامبرص آگـاهی کامل به معارف قرآن و مراد و مقصود آیات آن دارند. ائمه ع با توجه به نیاز بشر، به تفسیر و تبیین آیـات قرآن کریم پرداخته اند. با توجه به اهمیت و جایگاه ویژة گونه شناسی روایات در تفسیر قرآن کریم از یـک سو و کثرت روایات تفسیری اهل بیت ع از سوی دیگر، در این مقاله ، با توجه به اینکه تـاکنون روایـات امام حسن ع در تفسیر گونه شناسی نشده، تنها روایات تفسیری امام حسن ع تحلیل و بررسی شـده است . هرچند روایات تفسیری حضرت نسبت به امامان دیگر اندک است ، همین روایات اندک دست مایـه خوبی برای کشف نگاه امام حسن ع به چگونگی تفسیر است . بر اسـاس ایـن پـژوهش ، مهـم تـرین گونه های تفسیری روایات امام حسن ع عبارت است از: ذکر سبب نزول، بیان معنی مفردات، بیان بطون آیات، تبیین آیات از راه بیان مصادیق ، تبیین آیات الاحکام، ذکر جزئیات داستانهای قرآن کریم ، استناد و استشهاد به آیات، عمل به آیه با عمل به مفاد آن، علم قرائت ، فضایل و خواص قرائت سـورههـا و آیـات. روش امام حسن ع در تفسیر قرآن کریم عبارت است از: تفسیر قرآن با سنت ، استناد بـه قواعـد زبـان عرب. مبانی قرآنشناختی امام حسن ع در تفسیر قرآن کریم عبارت است از: هدایتگری قرآن و صیانت قرآن از تحریف .
خلاصه ماشینی:
بر اسـاس ایـن پـژوهش ، مهـم تـرین گونه های تفسیری روایات امام حسن ع عبارت است از: ذکر سبب نزول، بیان معنی مفردات، بیان بطون آیات، تبیین آیات از راه بیان مصادیق ، تبیین آیات الاحکام، ذکر جزئیات داستانهای قرآن کریم ، استناد و استشهاد به آیات، عمل به آیه با عمل به مفاد آن، علم قرائت ، فضایل و خواص قرائت سـورههـا و آیـات.
(صفار، ١٤٠٤ ق، ص٢٠٤/ کلینی، ١٣٦٥ش ، ج١، ص٢١٤/ حر عاملی، ١٤٠٩ق ، ج٢٧، ص١٨٠) بـر این اساس، با مراجعه به اهل بیت ع و روایات ایشان، علاوه بر دستیابی به تفسـیر و تأویل درستی از آیات قرآن کریم ، میتوان به مبانی و گونه های تفسیری ایشان پی برد، زیرا یکی از نقش های اساسی اهل بیت ع تبیین قرآن، تعلـیم اسـلوب و روش فهـم قرآن کریم بوده است .
فضایل و خواص قرائت سورهها و آیات یکی دیگر از مباحث علوم قرآنی، ذکر فضایل و خواص قرائت سورهها و آیات قرآن کریم است که امام حسن ع در روایتی به آن پرداخته است : «من قرأ القرآن کـان لـه دعوة مجابه اما معجله و اما مؤجله » هرکس قـرآن بخوانـد، دیـر یـا زود یـک دعـای مستجاب دارد(مجلسی، ١٤٠٤ق ، ج٩٨، ص٢٠٤) و فرمود: «من قرأ ثلاث آیـات مـن آخر سورة الحشر اذا أصبح فمات من یومه ذلک طبع بطابع الشهداء و إن قرأ اذا أمسی فمات فی لیلته طبع بطابع الشهداء» هرکسی هنگام صبح سه آیه آخر سـورة حشـر را بخواند، و در آن روز بمیرد، مهر شهدا خواهد خورد و چون شب شـود و بخوانـد و بمیرد، نیز ممهور به مهر شهدا میشود.