چکیده:
برآورد سطح پوشش و مقدار ریزش برف در ارتفاعات شمال تهران مطالعه موردی: حوضه رودخانه تجریش (دربند و گلابدره)
غیور حسن علی,کاویانی محمدرضا,محسنی بهرام
برف یکی از صور مختلف بارش است که از چگالش تودههای هوای مرطوب در طی صعود و در شرایطی که درجه حرارت هوا کمتر از نقطه انجماد باشد صورت میگیرد. در این وضعیت به جای قطرات آب، بلورهای شش وجهی یخ به وجود میآید که به تدریج در اثر برخورد و پیوستن به یکدیگر دانههای برف با اندازهها و شکلهای گوناگون ایجاد میشود. تفاوت در ساختار فیزیکی باران و برف منشاء اثرات مهمی در خصوصیات محیط طبیعی محدوده تحت ریزش آن است که اگرچه در طول سالیان متمادی، آن را به عنوان یک واحد اکولوژیکی ویژه و متفاوت از محیط اطراف خود معرفی کرده است علاوه بر آن تأثیرات کوتاه مدت سالانه، فصلی و ماهانه نیز بر آن حکمفرماست که اطلاع از کمیت و کیفیت آن در هر منطقه برای برنامهریزیهای ملی، منطقهای و محلی ضروری است. برآورد این وضعیت با استفاده از روشهای تجربی مختلفی از جمله درجه - روز، بیلان انرژی، تصاویر ماهوارهای و درجه حرارت- بارش متداول است که هر یک آنها بنا به اطلاعات و دادههای در دسترس نیز متفاوت میباشد. به طور کلی هر مقدار که تعداد پارامترهای مورد نیاز محاسبه، متعدد باشد برآوردها نیز دقیقتر خواهند بود. در حوضههایی که دادههای مستقیم برفسنجی وجود ندارد میتوان با استفاده از یکی از روشهای تجربی مقدار سطوح پوشیده از برف را برآورد نمود.
در این تحقیق با استفاده از دادههای مربوط به درجه حرارت شامل میانگین حداقل، میانگین حداکثر و میانگین ماهانه و سالانه و نیز آمار میانگین بارش ماهانه و سالانه 6 ایستگاه کلک چال، مهرآباد تهران، شمال تهران (اقدسیه)، کرج، آبعلی و دوشان تپه در یک دوره آماری 20 ساله و نقشه توزیع ارتفاعی حوضه به برآورد حداکثر، حداقل و میانگین سطوح پوشیده از برف و ذوب آن در ماههای مختلف سال پرداخته شده است.
نتایج محاسبات نشان میدهد که برفگیری در حوضه مورد مطالعه از ماه اکتبر شروع شده و در ماههای دسامبر و ژانویه به حداکثر خود میرسد و به تدریج از سطوح آن کاسته شده و در ماه مه به حداقل خود رسیده و به تدریج تمام میشود به طوری که در ماه ژوئن در هیچ سطحی از حوضه، برف وجود ندارد. میانگین ضریب برفی حوضه نیز از 5/92 درصد در ماه ژانویه تا 9/0 درصد در ماه اکتبر میباشد همچنین نتایج نشان میدهد که برف دائم در حوضه وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"سازمانها و محققین مختلفی درمورد این رابطه بررسیهایی را انجام دادهاند از جمله: -شرکت مهندسین مشاور جاماب وابسته به وزارت نیرو توسط دکتر خلیلی دربررسی خود تحت عنوان طرح جامع آب کشور در سال 1370 با استفاده از تعداد 145ایستگاه بارانسنجی گرادیان میانگین بارندگی سالانه در نواحی البرز جنوبی را 28میلیمتر بر یکصد متر و بهصورت رابطه زیر بهدست آوردهاند(خلیلی،1370،212): رابطه 1(به تصویر صفحه مراجعه شود)-شرکت مهندسی مشاور مرکزی وابسته به خدمات مهندسی وزارت جهاد سازندگی(سابق)در گزارش هواشناسی مطالعات مرحله شناسایی حوضه آبخیز تهران که توسطدکتر قائمی و مرید در سال 1373 انجام گرفته است،گرادیان بارندگی در حوضه مذکوررا 35 میلیمتر بر یکصد متر توصیه نموده است و رابطه بارندگی متوسط سالانه با ارتفاعرا به صورت معادله زیر بهدست داده است(وزارت نیرو جهاد سازندگی،1373،28): رابطه 2(به تصویر صفحه مراجعه شود)نظر به اینکه در گزارشات مذکور ذکری از روابط میانگین بارش ماهانه نشده استو نیز مقیاس مطالعه که در محدوده بسیار وسیعتری بوده و کاربرد معادلات مذکورتفاوت زیادی بین ارقام واقعی بارندگی و پیشبینی شده نشان میدهد لذا با استفاده ازمقادیر بارش 6 ایستگاه با مشخصات مندرج در جدول 1 و ارتفاع ایستگاههای مذکور در طول یک دوره آماری 20 ساله و برقراری رابطه همبستگی بین بارش و ارتفاع،معادلاتیبه شرح جدول 2 برای ماههای مختلف سال محاسبه گردید طبق محاسبات انجام شدهگرادیان بارندگی در حوضه مورد مطالعه 5,23 میلیمتر بهدست آمد(2)."