چکیده:
با رجوع به آراء فقهای امامیه در باب قضا در مییابیم که از زمان محقّق حلّی (676 هـ. ق) شرط طهارت مولد به سایر صفات قاضی اضافه شده است. بعد از وی نیز تقریبا همه فقها آن را پذیرفته، حتی برخی بر آن ادعای اجماع کردهاند. مهمترین ادله قائلین به این شرط عبارت است از: اجماع، عدم نجابت ولدالزنا، اخبار وارده در طعن ولدالزنا، عدم مقبولیت اجتماعی و استدلال به فحوی عدم جواز امامت و شهادت ولدالزنا. در این مقاله بعد از بررسی این ادله، ثابت شده که ادله مذکور ناتمام بوده، از این رو عمومات روایات باب قضاء سالم از تخصیص مانده است.
خلاصه ماشینی:
"مستدل، بعد از بیان اهمیت منصب قضا و جایگاه خطیرش، به عدم جواز امامت ولدالزنا و عدم پذیرش شهادتش اشاره کرده و سپس قیاس اولویت را اینگونه شکل می دهد: کسی که از انجام وظیفه ساده ای چون امامت جماعت ممنوع است و شارع وی را از این کار ساده و ادای شهادت منع کرده است چگونه میتواند عهده دار مسئولیت سنگینی چون منصب قضا شود؟ اولین فقیهی که به این دلیل تمسک جسته، جناب محقق حلی در شرایع الاسلام بوده و بعد از وی نیز علامه حلی در کتبش آن را ذکر کرده است: «لا ینعقد القضاء لولد الزنی مع تحقق حاله کما لا تصح إمامته و لا شهادته فی الأشیاء الجلیلة»(59:4) در پاسخ به این دلیل باید مناط قیاس اولویت مذکور را بررسی کرد.
12 ـ أن یعمل بالدلالات القطعیة الظاهرة الواضحة لا بالدلالات الظنیة إلا مع دلیل آخر و لا بغیر الکتب المعتمدة، و قد تقدم فی المقدمات ما یدل علی ذلک و یأتی ما یؤیده»(357:8) ملا احمد نراقی نیز در مستند الشیعه با تردید به این شرط نگریسته و آن را مخالف اصول میداند و مینویسد: «شرطها جماعة، بل فی الروضة و معتمد الشیعة الإجماع علی الأول [طهارت المولد]، و نفی الخلاف فی الثانیین [النطق و غلبه الذکر]، و الأصل ینفی ما لم یثبت فیه إجماع»(5:17) نتیجه بعد از بررسی ادله قائلین به اشتراط طهارت مولد و عدم پذیرش آنها گریزی نیست از این که به عمومات باب قضا رجوع کنیم، مثلا در روایتی از امام صادق علیهالسلام آمده: «قال ابو عبد الله (ع): ایاکم ان یحاکم بعضکم بعضا الی اهل الجور ولکن انظروا الی رجل منکم یعلم شیئا من قضایانا فاجعلوه بینکم فانی قد جعلته قاضیا فتحاکموا الیه» (حر عاملی، وسائل الشیعه 14:27) به این ترتیب، با توجه به این عمومات، همچنین عدم صلاحیت ادله مخالفین برای معارضه با آنها، طهارت مولد برای تصدی امر قضاوت شرط نیست."