چکیده:
تحول روابط ایران و عربستان و تاثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس
حافظ نیا محمدرضا,رومینا ابراهیم
تفکرات نظامی - استراتژیک ایالات متحده در مقایسه با دوران جنگ سرد دچار تحول بنیادین شده است که سلطهطلبی مطلقگرا و رویگردانی از هم پیمانان سنتی را میتوان از پیامدهای آن دانست. روابط ایران و عربستان پس از 11 سپتامبر 2001 دستخوش تحولاتی بیسابقه گشته است. چشمانداز ژئوپلیتیک خلیج فارس و تاثیر آن بر روابط ایران و عربستان را میتوان در چهار دوره قبل از انقلاب اسلامی، بعد از انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی، از پایان جنگ تحمیلی تا 11 سپتامبر و از 11 سپتامبر تاکنون تشریح کرد. این چهار دوره که متاثر از شرایط جهانی، منطقهای و عوامل تاثیرگذار درونی بوده نوع روابط متفاوتی را در پی داشته است و بعضا از رفتار مسالمتآمیز رقابتجویانه در کسب رهبری منطقهای در قبل از انقلاب اسلامی تا رفتار خصمانه در سال 1366 متغیر بوده است. در دنباله آن نوعی روابط مسالمتآمیز رو به گسترش تا همکاری و همگرایی منطقهای بین دو کشور به ویژه بعد از 11 سپتامبر و تحولات جدید منطقه از جمله سقوط طالبان و صدام حسین حاکم بوده است.
این مقاله سعی در بازشناسی روابط ایران و عربستان در چهار دوره فوق و تاثیر آن بر چشمانداز ژئوپلیتیک خلیج فارس با توجه به همکاری و همگرایی دو کشور در پرتو تحولات جدید منطقه را دارد.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله ایدئولوژی حاکم بر دو کشور ایران و عربستان سعودی(شیعه انقلابی و سنی وهابی)همراه با مداخلات قدرتهای بزرگ به جهت وجود منافع حقیقی این قدرتها در منطقه به عنوان عامل اساسی تأثیرگذار در روند روابط دو کشور در چهار دوره زمانبندی شده مورد توجه قرار گرفته است.
روابط ایران و عربستان سعودی قبل از انقلاب اسلامی پایان جنگ جهانی اول با تجزیه امپراتوری عثمانی و تعیین و تغییرات جغرافیایی و شکل گرفتن واحدهای سیاسی جدیدی در منطقه خلیج فارس همراه بود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3 الگوی روابط ژئوپلیتیکی در خلیج فارس پس از جنگ عراق علیه ایران تا 11 سپتامبرحوادث 11 سپتامبر و همگرایی نوین ایران و عربستان حضور ایالات متحده به عنوان قدرتی سلطهطلب در منطقه خلیج فارس را علاوه بر علایق و منافع حقیقی این کشور میبایست ناشی از مسایل و چالشهای منطقهای ذکر کرد که در اعصار گذشته زمینه را برای نفوذ و حضور قدرتهای جهانی به توالی تاریخی به وجود آوردهاند.
در دوره چهارم: به دلیل توسعه شکاف در روابط آمریکا با اعراب به طور کلی و با عربستان به طور خاص و پدیدار شدن فرصتهای ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیکی جدید در عراق و افغانستان و منطقه خلیج فارس برای آمریکا به عنوان جایگزینهای مناسب در برابر عربستان،گرمی روابط ایران و عربستان از شتاب بیشتری برخوردار شد و مناسبات دو کشور به حالت عادی بازگشت و الگوهایی از همکاری دو جانبه را شکل داد."