چکیده:
مرکز پیرامون و رابطه شهر و روستا
صرامی حسین*
* دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیا
سازمان فضایی هر منطقه در بردارنده اجزا و عناصر مختلفی است که سه عنصر اساسی آن مرکز یا منطقه میانی، حاشیه یا منطقه پیرامونی و رابطه آنها یا کنش متقابل است.
تمرکز جمعیت، امکانات، خدمات و کارکردهای متنوع در مرکز یا مادر شهر سبب شده جمعیت نواحی پیرامونی برای رفع نیازهای خویش به آنجا سفر کنند. این امر بر امتیازات، مرکزیت، قدرت و تسلط مرکز میافزاید. لذا ضرورت دارد که برنامهریزان در بازنگری کارکردهای شهر و روستا (مخصوصا کارکردهای اقتصادی) چنان کنند که هم شهر و هم روستا، دارای عملکردهای متفاوت و متنوع ویژه خود گردند و دارای کارکرد و وابستگیهای دو طرفه و متقابل باشند تا شکاف درآمدی مرکز پیرامون و نیز تفاوتهای موجود در خدمات و کیفیات معیشتی آنها کاهش یابد.
خلاصه ماشینی:
"لذا ضرورت دارد که برنامهریزان در بازنگری کارکردهای شهر و روستا(مخصوصا کارکردهای اقتصادی)چنان کنند که هم شهر و هم روستا،دارای عملکردهای متفاوت و متنوع ویژه خود گردند و دارای کارکرد و وابستگیهای دو طرفه و متقابل باشند تا شکاف درآمدی مرکز پیرامون و نیز تفاوتهای موجود در خدمات و کیفیات معیشتی آنها کاهش یابد.
نامبرده موجودیت شهر را به بیرون آن مرتبط میداند و مینویسد:<<قدرت شهر در تمام ادوار تاریخی ناشی از درون شهر نیست و چه بسا که این نیرو و توان را برون از محدوده و مرز خویش کسب میکند>>وی مجددا بر این نکته تأکید داشته است: نقش و کار شهرها متأثر از فضای جغرافیایی است که شهر در آن تکوین یافته و توسعه پذیرفته است این فضا تنها محدود به فضای طبیعی نیست بلکه فضای سیاسی و اقتصادی را نیز در بر میگیرد(همان،244).
جدول 1 نسبت درصد اهداف سفرهای از حوزه نفوذ به شهر اصفهان (به تصویر صفحه مراجعه شود) (شهرداری اصفهان،مطالعات حمل و نقل سریع شهری،1380،ص 34) چنانچه از جدول فوق مشخص میشود بیشتر سفرها جنبه اقتصادی(رفتن سر کار یا خرید)داشته سپس نسبتهای آموزشی،پزشکی،دیدار نزدیکان،تفریح و بالاخره امور اداری بوده است.
ولی،عدالت خواهی و آیندهبینی ایجاب میکند روش هر دو نوع سکونتگاه(با ساختار کشاورزی بالا و یا غیر آن)باید با توزیع بهینه منابع درآمدی مکان گزینی صنایع کوچک مناسب و غیر آلاینده،در سراسر منطقه و نیز زمینهسازی فرهنگی برای جلب بیشتر گردشگران گسترش تجارت فرامنطقهای ملی و بین المللی و غیره صورت پذیرد،اما تفاوت بین مرکز و پیرامون کمتر شود."