چکیده:
یکی از انواع بلایای طبیعی که هر ساله سبب خسارتهای زیادی در نواحی خشک و
بیابانی جهان و ایران میشود، طوفانهای ماسه و بادهای شدید است.استان یزد و دشت یزد-اردکان به سبب موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی که در منطقه
خشک و بیابانی ایران مرکزی واقع شده، همواره در معرض این پدیده قرار دارد و در بعضی
از سالها خسارتهای زیانباری را متحمل میشود.از این رو شناخت چگونگی پیدایش و وزش
این طوفانها و بادهای شدید میتواند در امکان کاهش اثرات مخرب این پدیده در منطقه
مفید واقع شود.پژوهش حاضر استفاده از نقشههای سینوپتیکی سطح زمین و ترازهای 850 و 500
هکتوپاسکال، دادههای سمت و تندی باد، دید افقی، رطوبت، دما، ابر، فشار و پدیده گرد
و غبار ایستگاههای سینوپتیک منطقه و دادههای جو بالای ایستگاههای کرمان و یزد در
12 دوره انتخابی نمونه انجام گردیده است.نتایج تحقیق نشان میدهد که در کم فشارهای دینامیک که با جبهه سرد همراهاند
جریانهای قائم هوا سبب ناپایداری شدید جو و ایجاد طوفانهای شدید ماسه در منطقه
میگردد.علت دیگر رخداد طوفانهای ماسه در منطقه به سبب عبور یا نزدیک شدن ناوهای
است که در غرب منطقه مورد مطالعه قرار میگیرد و همراه با فرارفت شدید هوای سرد و
گرادیان فشار در سطح زمین میشود.همچنین وجود گردایان فشار بین این منطقه و
ناحیهای در اطراف آن عامل دیگر رخداد این پدیده است.اکثر طوفانها و بادهای شدید
این منطقه در ساعتهای بعد از ظهر در ماه می و عمدتا از سمت غرب تا شمال غرب
میوزند.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول 2 ویژگیهای توده هوای ایستگاه کرمان در ساعت CTU0000 روز 6 می 1994 (سازمان هواشناسی کشور) با توجه به اختلاف دمای نقطه شبنم و دما در لایههای زیرین و میانی جو که مشخصه نبودن رطوبت کافی در جو منطقه است، ابرهای کومهای با رشد زیاد و جریانهای بالا روی شدیدی ایجاد شده و با توجه به نبود بارش، انرژی آزاد شده از این ناپایداریها به ویژه در مرحله سوم رشد ابرهای کومهای، بادهای شدیدی را در منطقه ایجاد میکند.
بنابراین نبود بارش از چند روز قبل از آغاز طوفان، خشک بودن منطقه، عبور یک ناوه عمیق و شدت ناپایداری در روز 6 می 1994، سیب ایجاد بادهای شدید بیش از 15 متر بر ثانیه و طوفان گرد و خاک فراگیر در منطقه مورد مطالعه شده است.
با توجه با اینکه بیشتر طوفانهای ماسه منطقه در ماه می رخ میدهند و در این ماه سطح زمین منطقه به علت پشت سر گذاردن بارشهای زمستانی و اوایل بهار کاملا خشک واز پوشش گیاهی بسیار فقیری برخوردار است، از طرفی منبع مهم تغذیه این طوفانهای و بادهای شدید، تپههای ماسهای کواترنر در اطراف شهرهای کرمان، میبد، اشکذر و یزد میباشد، عبور این طوفانها از روی این زمینها به شکل حادتری در میآید و گاهی به شکل طوفانهای سیاه در منطقه رخ میدهد به طوری که دید افقی را حتی به صفر رسانده، موجب تصادفهای بسیار شدید و خسارتهای زیادی در جاده سراسری اردکان یزد میشود.
-مکانیسم دیگر رخداد طوفانهای ماسه در منطقه، به سبب عبور یا نزدیکتر شدن ناوهای به ویژه در ترازهای 850 و 500 هکتوپاسکال است که در غرب منطقه مورد مطالعه قرار میگیرد که همراه با فرارفت شدید هوای سرد و گرادیان فشار در سطح زمین میشوند."