چکیده:
توجه به کارکردهای اخلاق در فضای کسب وکار یکی از دستاوردهای مطالعه های بین رشته ای میان اخلاق و اقتصاد است. در این جهت کوشش هایی پراکنده برای سنجش وضعیت اخلاق تجاری صورت گرفته است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا می توان با استفاده از موازین اسلامی و بحث های اخلاقی به استخراج شاخص اخلاق تجاری مبادرت ورزید؟ مقاله پیش رو با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به استخراج نماگرهایی جهت سنجش میزان اخلاقی بودن تجارت براساس رویکرد اسلامی می پردازد. طراحی شاخص پیش گفته مستلزم تعریف مفهوم اخلاق تجاری اسلامی، تعیین مولفه ها و نماگرهای آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد که می توان وضعیت اخلاق تجارت را با توجه به سه مقوله ارزشی عدالت، انصاف و احسان ارزیابی کرد. نماگرهای پیشنهادی متشکل از مولفه های خاصی هستند که از آیه ها و روایت های معصومان: استخراج می شوند. شاخص پیشنهادی در مقاله پیش رو میانگین وزنی نماگرهاست.
Drawing attention to ethics' functions in the business environment is one of the achievements of interdisciplinary studies between ethics and economics. In this connection، some fragmentary attempts have been made to examine the status of business ethics. The main question، here، is that whether one can extract the business ethics Indicator using Islamic standards and ethical concepts. Using descriptive-analytical method، the present article tries to extract some indicators to measure business's morality based on Islamic approach. Designing the relevant index requires that the concept of Islamic business ethics be defined and its components and indicators be determined. The results show that one can evaluate the status of business ethics on the basis of these three value concepts: justice، fairness، and beneficence. The proposed Indicators have some specific components being extracted from Quran verses and Hadiths of Imams (as). The proposed Index is a weighted average of indicators.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلی مقاله این است که آیا می توان با اسـتفاده از مـوازین اسـلامی و بحـث هـای اخلاقـی بـه استخراج شاخص اخلاق تجاری مبادرت ورزید؟ مقاله پـیش رو بـا اسـتفاده از روش توصـیفی ـ تحلیلـی بـه استخراج نماگرهایی جهت سنجش میزان اخلاقی بودن تجارت براساس رویکرد اسلامی می پردازد.
دادگر (١٣٨٥) به پیوند اخلاق و اقتصاد می پردازد و مؤلفه ها و مصداق هـایی از اخـلاق کسب وکار از دیدگاه اسلام را متذکر و بیان می کند که در صورت التزام به اخلاق کسب وکـار از دید اسلامی فضای آکنده از صداقت ، عدالت ، اعتماد، رعایـت اسـتاندارد کـالا بـر بـازار حاکم خواهد شد و این در جهت امنیت اقتصادی و افزایش کارایی است .
ایـن رویکرد بسیار محدودکننده است ؛ زیرا عـدم رعایـت واجبـات و محرمـات نیـز مـی توانـد مصداق عدول از اخلاق قلم داد شود (همان ، ص١٣٣)؛ به طور نمونه ، کم فروشی عملی حرام و غیراخلاقی است ؛ البته کارهای مباح فقهی مانند فروش کالا در این بازار یا بازار دیگر بـا صرف نظر از مقوله نیت ، متصف به اخلاقی یا غیراخلاقی نمی شوند.
مشخص است سنجش حسن فاعلی رفتارهای اخلاقی در فضای کسب وکار به سـادگی امکان پذیر نیست ؛ از این رو ارائه شاخص های سنجش حسن فعلی در تجارت امکان پـذیرتر نیست ؛ البته راه هایی برای سنجش حسن فاعلی از جمله مقایسه میزان رعایت اخلاق در شرایط عادی و شرایط خاص مانند شرایط جنگی وجود دارد که در این جا از آن صرف نظر می کنیم .