چکیده:
دفاع مشروع افراطی یا بیش از حد، زمانی صدق می کند که متهم در حالت دفاع قرار دارد ولی شرایط آن را رعایت نمی کند. از جمله این که با وجود امکان توسل به قوای دولتی برای دفع خطر، به آن اقدام نمی کند یا این که عملش در مقام دفاع، متناسب با تهاجم و خطر نیست. به رغم سکوت قانون مجازات اسلامی 1370 در این خصوص، برخی از دادگاه ها و شعب دیوان عالی کشور و حتی برخی از آرای اصراری دیوان عالی کشور، این نهاد را پذیرفته اند. قانونگذار در سال 1392 هم این تحولات را وارد قانون مجازات اسلامی کرده است. در عین حال این که آیا منظور از عدم رعایت شرایط دفاع، شرایط دفاع به معنی عام آن (اعم از شرایط تجاوز و شرایط دفاع) یا به معنی خاص آن یعنی صرفا شرایط دفاع است، محل پرسش است که در این مقاله با نگاهی تطبیقی و فقهی، ضمن پاسخ به این پرسش و بررسی جدیدترین اقدامات قانونگذار، به بررسی ابعاد دیگر این نهاد هم می پردازیم.
Self-defense is the human's natural right، which the one has right to defense himself from overstepping to his life، and other his interests. Self-defense is existence when an unlawful attack is begun or is imminent and defensive action must have been necessary and proportionate to attack. But sometimes، a person exceeds the limits of defense. For example he exceeds the condition of necessary or proportionate. Excessive self-defense is considering in this matter، when the individual wants to defend but، he doesn't observe the conditions of defense. This paper with reviewing Islamic penal code (1392)، judgments of national high court and juridical views، tries to consider this subject.
خلاصه ماشینی:
از ملاحظه این دو تبصره که در قانون مجازات اسلامی ١٣٩٢ یک نوآوری محسوب می - شود و موارد مشابه آن در حقوق کشورهای دیگر که به تفصیل در قسمت مطالعه تطبیقی از آن صحبت می کنیم ، می توان دفاع مشروع افراطی را ناظر به حالاتی دانست که نفس دفـاع محقق است ولی مدافع ، شرایط دفاع را رعایت نکرده است .
به موجب این ماده «هرگاه فـردی در مقـام دفـاع از نفـس ، عـرض ، ناموس ، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقـوع ، با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می شود، در صـورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی شود: الف - رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یـا خطـر ضـرورت داشته باشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) که نویسندگان بخصوص برای معیار تناسب قائل شـده انـد و اخـتلاف نظـر دارنـد (پیمـانی ، ١٣٥٦: ١٩٦-١٩٣؛ عطار، ١٣٧٠: ٩٦-٩٣)، به نظر می رسد که قابل دفاع باشد، چون فارغ از مباحث نظری مربوط به شرایط ضرورت و تناسب و معیارهای آن ، صـرف «تجـاوز از مراتـب دفاع » را کافی برای تحقق دفاع مشروع افراطی می داند و این حالت هم وقتـی محقـق اسـت که مدافع حرکتی بیش از آنچه لازم است انجام می دهـد، حـال تفـاوتی نمـی کنـد کـه ایـن حرکت غیر لازم ، مربوط به شرط ضرورت یا تناسب دفاع باشد.