چکیده:
این پژوهش درصدد بررسی طبقات اجتماعی ایران بین سال های ١٣٢٠ تا ١٣٣٢ش میباشد. بر این اساس یافته های پژوهش حاکی از آن است که در پی حملات متفقین به ایران و خروج رضاشاه از کشور تحولات مهمی در جامعه رخ داد. از جمله اینکه در این دوران طبقات اجتماعی نمودی دیگری یافتند؛ به طوری که از نفوذ دربار بسیار کاسته شد، ولی از نظر نهادی جایگاه پادشاه و موقعیت دربار به هیچ وجه دگرگون نشد و نبرد بر سر قدرت به سبک سنتی و به شیوه مسلط ادامه یافت ؛ نبردی که در روند تکوین آن دربار و درباریان مدعی اصلی به شمار میرفتند. با رفتن رضا شاه در سال ١٣٢٠ تمامی سیاست های مستبدانه وی در قبال مذهب و روحانیون به اتمام رسید. از این زمان به بعد بود که دوباره مذهبیها بر احیای مراسم سنتی، روضه خوانی و سوگواری و جشن و سرور مذهبی همت گماشتند. در این دوره اصناف و بازاریان دوباره قدرتشان را باز یافتند. هم چنین با توجه به باز شدن فضای سیاسی در این دوره ، گروه های مختلف از جمله روشنفکران راحت تر به فعالیت های سیاسی پرداختند.
خلاصه ماشینی:
"(همانجا) آزادی عملی که در دولت مصدق برای گروه های مختلف از جمله حزب توده ایجاد شده بود و به خصوص تندروی این گروه در فاصله بین ٢٥ تا٢٨ مرداد ٣٢ باعث شد که روحانیون را آن گونه نگران کند که پس از کودتای در پاسخ به تلگراف شاه ورود وی را به کشور امید بخش بدانند و موجب نجات ایران تلقی کنند.
بنابراین روحانیون در این دوره ١٢ ساله برای احیا همه جانبه دین که از دوره قبل با افول و سکون روبه رو شده بود با توجه به فضای بازی که نسبت به دوره قبل بیش آمد دست به فعالیت های گسترده ای در این زمینه زدند که در جای خود باعث تحول اوضاع دین و در کل شرایط علمی فرهنگی کشور شد.
(قیصری، ١٣٨٣: ٧٣-٨٥) بنابراین وقایع شهریور ١٣٢٠ و سقوط رضاشاه ، نقطه عطفی در جنبش روشنفکری در ایران بود: آزادی زندانیان سیاسی، انتشار روزنامه ها و مجلات گوناگون و تشکیل احزاب و گروه های سیاسی میدان وسیعی در اختیار روشنفکران و مدعیان روشنفکری گذاشت ، و با کمال تأسف مدعیان و «روشنفکر نمایان » در این بازار آشفته بیش از روشنفکران تحصیل کرده و واقعی قدرت و نفوذ پیدا کردند.
چنانچه روحانیون در این دوره ١٢ ساله برای احیا همه جانبه دین که از دوره قبل با افول و سکون روبه رو شده بود با توجه به فضای بازی که نسبت به دوره قبل بیش آمد، دست به فعالیت های گسترده ای در این زمینه زدند که در جای خود باعث متحول شدن اوضاع دین و در کل شرایط علمی فرهنگی کشور شد."