چکیده:
ادبیات داستانی جنگ بازآفرینی مناسبات میان مردمانی است که جنگ، خواسته و ناخواسته، در زندگی آنها تأثیر گذاشته است؛ بنابراین، بستری مناسب برای بررسی مسائل اجتماعی مرتبط با جنگ است. در این مقاله، بازتاب مسائل ناشی از جنگ بر مناسبات خانوادگی در ادبیات داستانی سه دهه پس از انقلاب اسلامی، بررسی و تحلیل شده است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای است و با رویکردی تحلیلی به بررسی و نقد تصویر خانوادههای درگیر با جنگ میپردازد. مناسبات خانوادگی و توجه به خانواده در داستانهای هر دهه، متناسب با نیازها و شعائر آن دهه به گونۀ ویژهای بازتاب یافته است. داستانهایی که بلافاصله پس از جنگ نگاشته شدند، اغلب با دیدگاهی آرمانی، مشکلات و مصائب پس از جنگ را در برابر ایمان و ارادۀ رزمندگان، کوچک شمردند و روحیۀ قوی رزمندگان یا خانوادههایشان را در برخورد با سختیها و ناملایمات به تصویر کشیدند، اما بهتدریج در دهۀ 1370 و 1380، نویسندگان با نگاهی عمیقتر و انسانیتر به مسائل ناشی از جنگ نگریستند و دردها و رنجهای فروخوردۀ بازماندگان جنگ و ارتباط آنان با خانوادههایشان را با دیدگاهی واقعگرایانهتر ارائه نمودند.
خلاصه ماشینی:
"پژوهش های جامعه شناختی نشان می دهد مردی که از جنگ باز می گردد تمـام اسـترس هـا، تنش ها و فشارهای روحی خود را به خانواده اش منتقل می کند و خصوصـا در صـورتی کـه مجروح شده باشد یا نقص جسمانی پیدا کرده باشد، این فشارها بیشتر خواهد بود.
برخـی دیگـر از جامعه شناسان برای تعمیم خانواده به گونه ای که افزون بر روابط هم خونی مواردی همچـون فرزندپذیری و پذیرش های اجتمـاعی و قـراردادی را نیـز دربرگیـرد، خـانواده را ایـن گونـه تعریف کرده اند: خانواده ، گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی ، هم خونی ، پـذیرش بـا یک دیگر به عنوان شوهر، زن ، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می کنند (ساروخانی ، ١٣٧٥: ١٨٧).
١. ٣ زنان شهید، تنهایی و ازدواج مجدد رمان باغ بلور (١٣٦٥) از محسن مخملباف ، یکی از اولین رمان هایی است کـه بـه بازسـازی مناسبات خانوادگی خانواده های شهید و جنگ زده پرداخته است : چند خـانواده در خانـه ای مصادره ای زندگی می کنند.
گرچه پیرنگ این داستان از منطق قـوی برخـوردار نیسـت و بـرای خواننـده باورپـذیر نمی نماید، ولی قطع ارتباط پررنگ این پسر با خانواده در اثر رفتن به جبهه نکته ای است کـه توجه به آن در داستان های جنگ اهمیت دارد و به نـوعی در سـایر داسـتان هـا هـم تکـرار می شود."