چکیده:
کشورهای در حال توسعه علیرغم تفاوت های جغرافیایی نژادی و زبانی مشابهتهای فراوانی در روند توسعه و تکامل خود به خصوص در مواجهه با مدرنیته داشتهاند. توسعه، نوسازی، دموکراسی، حکومت مردمی، ملت-دولتسازی، و بهویژه مواجهه با استبداد و استعمار عرصههای مشترک بسیاری از کشورهای در حال توسعه در قرن گذشته بوده است. ایران و مصر دو کشور مهم و با سابقه تاریخی فرهنگی در منطقه خاورمیانه میباشند. ایرانیان و مصریان علاوه بر پیشتازی در فرهنگ و تمدن تاریخی و حتی نقش مشترک در گسترش اسلام در نحوه مواجهه با غرب و تمدن غربی نیز مشابهتهای فراوانی دارند. از جمله این تشابهات تأثیر گذار، نهضت ملی نفت در ایران وروی کار آمدن دکتر محمد مصدق (1332)و به قدرت رسیدن محمد مرسی در بهمن ماه سال 1389 سقوط هر دو با حمایت بیگانگان میباشد. بررسی نکات اشتراک و افتراق و عوامل ظهور و سقوط محمد مرسی و محمد مصدق موضوع مقاله حاضر است. در این مقاله نشان داده میشود این دو نهضت که از لحاظ مقابله با استبداد داخلی و استعمار خارجی اشتراک فراوانی دارند چگونه با مشکلات داخلی و خارجی مشترکی از جمله نوع برخورد قدرتهای خارجی بهخصوص آمریکا مواجه شدند و چگونه سرنوشت مشترکی یافتند. بنابراین گذشت زمان از یکسو تأثیر چندانی بر استرا تژی بلندمدت آمریکا در منطقه خاورمیانه نداشته است و از سویی دیگر حتی نوع خصومتهای داخلی علیه انقلابها و نهضتهای مردمی شباهتهای فراوانی با هم دارند.
خلاصه ماشینی:
در این بین ، مصدق از معدود روشنفکرانی بود که ضمن حضور در مجلس پست های مختلف کشوری و لشکری را تجربه کرده بود و در عین حال در پی محدود کردن امتیازات بیگانگان در کشور بود و اینگونه اقدامات باعث جلب توجه عمومی به وی شد (به تلخیص روحانی، ١٣٨١: ٣٧٨-٣٧٤) و در کنار آیت الله کاشانی رهبری نهضت ملی را به دست گرفت .
٢. آمریکا و نهضت ملی صنعت نفت پس از قیام ٣٠ تیر و سنگ تمام آیت الله کاشانی در حمایت از مصدق (امینی،١١٨:١٣٨٨) و باز گشت مصدق به قدرت ، قدرت هایخارجی، به این نتیجه رسیدند که منبع واقعی قدرت در ایران افکار عمومی است (برزگر، ١٤٣:١٣٨٨) و پس از آن انگلیس به این نتیجه رسید که برای ساقط کردن مصدق حربه افکار عمومی و پشتیبانی توده ها را باید از او بگیرد (همان ) اما مدتی زمان لازم بود که آمریکا نیز همراه کودتا شود.
سر داشتند هر دو مورد حمایت جمعیت ها و تشکل های دینی و ملی کشورشان بودند هر دو به ابر قدرت آمریکا چشم امید داشتند و موارد دیگر اکنون لازم است به دلایل داخلی و خارجی سقوط آن ها به صورت مستقل بپردازیم در جریان کودتا علیه مصدق و مرسی وجه اشتراک فراوان داخلی و به خصوص خارجی و نقش ایالات متحده بارز است که در این بخش به آن پرداخته میشود.