چکیده:
یکی از مباحث مهمی که در دستور زبان فارسی کمتر بدان توجه شده است، مبحث چندگونگی «ی» در این زبان است، «ی» هم در مقام نشانه فعل هم پسوند، تاثیر فراوانی بر غنای زبان فارسی دارد؛ اما دستورنویسان فارسی کمتر این مقوله را به طور مشخص و مستقل مطرح کردهاند و غالبا در خلال مباحث دیگر مثل «معرفه و نکره»، یادی هم از «ی» کردهاند. پژوهش حاضر که با روش تحلیلی- توصیفی نگاشته شده، درصدد است تا خلا مذکور را پر کند و با نگاهی دوباره به مسئله «ی» دستهبندی نو و جامعی از آن ارائه کند؛ مهمترین یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که میتوان ده نوع از «ی» را در زبان فارسی پیدا کرد که تعدادی از آنان از دید دستورنویسان دور مانده است، که از قضا کاربرد فراوانی در زبان فارسی دارد؛ انواعی مانند «ی» تاکید قید و «ی» زمینهساز وصف.
Diversity of «Ya» is one of the most important issues in the Persian language that has been less studied to this time، This study intends to rely on various books of grammar and common language of the people، to find all kinds and types of «Ya” And present a complete classification of the it، Classification according to the authors، is comprehensive and complete The main findings of this study that has been written by the analyzing and decrypting method indicate that there are very types for »Ya« that have been neglected.
خلاصه ماشینی:
"دهخدا این «ی» را از انواع نکره میداند: «‘ی’ نکره گاه به معنای ‘آن’ آید» (همان)؛ مانند «ی» در «مردی را که دیدی»، و دستورنویسان زبان فارسی هم به هنگام پرداختن به «ی» نکره از آن به عنوان گونهای از این «ی»، یاد میکنند، اما به نظر نمیرسد این گونه از «ی» را بتوان نکره دانست، چه اولا این «ی» با اسامی معرفه هم میآید: «آن معلمی که، مرا کتک زد»، در چنین جملهای چگونه میتوان «معلم» را نکره و «ی» متصل بدان را «ی» نکرهساز دانست؟ قطعا «معلم» در این جمله معرفه است؛ این مسئله تا حدی است که بعضی، مثل وزینپور، این «ی» را نشانه معرفه میدانند (وزین پور، 1369: 77)، ثانیا در زبانهای دیگر از جمله عربی و انگلیسی، این «ی» با معرفه هم برابری میکند: The teacher who…ـ ـ المعلم الذی...
2. به طور کلی «ی» در زبان فارسی ممکن است «واج»، «تکواژ» یا «واژه» باشد، که به نظر میرسد بتوان آن را در ده مورد دستهبندی کرد؛ از این میان تعدادی در کتب دستوری و زبانی آورده شده است، بعضی با نام دیگری از آن یاد شده که در این پژوهش نامی دیگر برای آن پیشنهاد شده است مانند «ی» نکره مخصصه که نام «زمینهساز وصف» برای آن پیشنهاد شد و تعدادی هم جزو یافتههای جدید نگارندگان است؛ مثل «ی« تأکید قید."