چکیده:
وجود و حیات انسان، دارای اطوار گوناگون است، به طوری که انسان در امتداد پیمایش حرکت تدریجی از قوه به فعل در حیات مادی، وارد عالم برزخ میشود. بحث در باره عالم برزخ و مسائل پیرامون آن از دیر باز مورد توجه متکلمان اسلامی بوده است. سوال اصلی تحقیق در این مقاله عبارت است از این که: آیا تکامل نفس که از ابتدای پیدایش در عالم ماده آغاز شده، محدود به همین نشا عنصری است، یا آن که پس از انقطاع تعلق به بدن، در عالم مثال نیز تداوم مییابد؟ هدف این نوشتار، تبیین و اثبات تکامل برزخی است زیرا ربط وثیقی با انسان شناسی دینی و سعادت انسان دارد. در این مقاله که به روش کتابخانه ای- تحلیلی نگارش شده، این نتیجه حاصل گردید که در آیات و روایات غالبا اشاره صریحی به این مطلب نشده، لیکن به طور تضمنی و التزامی تکامل برزخی استنباط، و در نهایت این موضوع از امور مسلم و ضروریات دینی محسوب میشود، مضافا بر این که برهان عقلی فلسفی نیز آن را تایید مینماید
خلاصه ماشینی:
"خواجه نصیر الدین طوسی بدون ذکر دلیل و سپس ملاصدرا فرضیه فارابی را در حل مساله نمیپذیرد، لیکن پیشنهاد ملاصدرا آن است که نفس برای طی استکمال برزخی خود به وسیله استکمالات ذاتی که متصل به نفس است، تکامل مییابد، نه به واسطه بدنی دیگر(طوسی، 1374: 163-178و ملاصدرا، 1378، ج9: 47) از دیگر تالیفات مهم در روزگار ما که در بخشی از آنها به این مساله پرداخته شده، عبارتند از شرح عیون مسایل نفس، اتحاد عاقل و معقول، هزار و یک نکته از علامه حسن حسنزاده آملی، تعلیقات بر شرح فصوص الحکم از امام خمینی، معاد شناسی از محمد حسین تهرانی، شواهد الربوبیه و اسفار ملاصدرا.
و مهمترین دستاوردهای عقلی فلسفی حکمت متعالیه در اثبات تکامل برزخی عبارتند از: - نفس انسان بعد از مرگ اگرچه از لحاظ حرکت مادی به فعلیت رسیده، اما نسبت به حالت اصلی خود یعنی تجرد محض، هنوز در حجابهای مختلفی قرار داشته و حالت بالقوه دارد و به پایان حرکت و سلوک و «فعلیت تام» نخواهد رسید، بلکه در ابتدا رجوع الی الله است، از این رو، نه تنها «تکامل برزخی» امکان پذیر است، بلکه از باب سلوک نفس در مسیر رسیدن به تجرد محض و فعلیت تام «ضروری» نیز هست."