چکیده:
معاد یکی از مهم ترین اصول اعتقادی اسلام به شمار میآید. فیلسوفان مسلمان در باره ابعاد این موضوع مباحث فراوانی را مطرح کرده اند. هدف این مقاله بررسی معادشناسی اشراقی در آثار شهاب الدین سهروردی با تکیه بر اشارات قرآنی است. سوال تحقیق این است که: شیخ اشراق در تبیین مساله معاد چگونه از آیات قرآنی بهره برده است؟ وی به عنوان یک فیلسوف متاله، در نظام اشراقی خویش با نقد حکمت مشاء و با محوریت نور در حکمت اشراق و هستیشناسی تشکیکی، تبیینهای متنوّعی را در باره مسائل حکمی به نمایش گزارده است. از نظـر این فیلسـوف اشراقـی، نفـس انسانـی یـا به تعبیـر او «نـور اسفهبـدی» جوهری مجرد و باقی است که فنای جسم در فساد آن تاثیری ندارد. این نور مدّبر با حدوث بدن از جانب واهب الصور به بدن افاضه میشود. نفس با بدن رابطه شوقیه تدبیریه دارد و از بدن به منزله ابزار برای تشدید انوارش استعانت میجوید و در عین حال همراه با فنای بدن فانی نمیشود. در دیدگاه سهروردی، به طور کلی سه دسته نفوس (کامل، متوسط و ناقص) قابل تمایز اند که هر کدام معاد خاصی دارند و برای اثبات آنها علاوه بر براهین فلسفی، به آیاتی از قرآن استناد کرده است که در این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند.
خلاصه ماشینی:
"علامه جوادی آملی نیز بر آنند که از طریق تجرد نفس بقای آن و همچنین زندگی ابدی آن را نتیجه بگیرند: «چون اساس این برهان تجرد روح است و وجود شی ء مجرد به اتکای قدرت لایزال الهی از بین نمی رود؛ زیرا موجود مجرد به غیر از مبدأ فاعلی که همانا موجود مجرد دایمی است نیازی به مبدأ دیگر یعنی مبدأ مادی ندارد تا در نتیجه تغیر آن مبدأ مادی، دگرگون گردد، بنابراین، زندگی انسان پس از رهایی از دنیا برای او قطعی خواهد بود، نه تنها به عنوان یک آینده احتمالی و ممکن، بلکه به عنوان یک آینده حتمی و ضروری، و این همان تعبیر عمیق قرآنی است که از قیامت و آینده انسان به عنوان «لا ریب فیه» نام می برد؛ یعنی هیچ شکی در قیامت نیست، چنان که در برهانهای گذشته هم معاد به عنوان یک امر قطعی ثابت شد».
» شیخ اشراق در هیاکل النور، میگوید: «برخی ادله عقلی برای اثبات عدم امکان بقای روح پس از مفارقت از بدن مطرح شده است» در یک دلیل با تکیه بر وجود نداشتن نفس قبل از وجود بدن، به این نتیجه رسیده است که پس از مفارقت از بدن نیز امکان بقا برای نفس وجود ندارد؛ زیرا وجود بدن شرط تحقق نفس در حدوث است، پس شرط بقای نفس نیز خواهد بود."