چکیده:
آموزش همگانی هنر، بهعنوان بخشی از برنامۀ اوقات فراغت، به همت سازمانها و نهادهای فرهنگی دولتی و خصوصی اجرا میشود. یادگیری تفننی و فراغتی هنر نه تنها موجب افزایش مهارتهای هنری و آشنایی با سبکهای هنری میشود، بلکه با بهاشتراکگذاشتن تجربههای هنری موجب افزایش مهارت در کار گروهی، افزایش مشارکت فرهنگی، و در نهایت افزایش اعتمادبهنفس خواهد شد. بنابراین، پرداختن به آموزش همگانی هنر بخش مهمی از برنامهریزی فرهنگی و اجتماعی است. در این مقاله، برای شناخت ابعاد مفهومی آموزش همگانی و غیرحرفهای هنر، چهار نوع آموزش تخصصی، حرفهای، عمومی، و همگانی از یکدیگر تفکیک شدهاند و بر ضرورت توسعۀ آموزش همگانی، نه تنها بهعنوان یک برنامۀ فرهنگی، بلکه بهعنوان زیرساختهای آموزش تخصصی و حرفهای هنر، تأکید شده است. هدف این مقاله، تحلیل جامعهشناسانۀ وضعیت آموزش همگانی هنر است تا به این پرسشها پاسخ داده شود: پتانسیل اجتماعی توسعۀ آموزش هنر در میان چه قشرهایی از جامعه بیشتر است؟ گسترش آموزش هنر در میان کدام قشر اجتماعی به برنامهریزی بیشتر نیاز دارد؟ متعاقبا به این پرسشها نیز در مطالعۀ میدانی پرداخته خواهد شد: هنرجویان کلاسهای آموزشی در مراکز فرهنگی شهر تهران چه ویژگیهای فرهنگی و اجتماعیای دارند؟ آموزش هنر را در چه حوزة فرهنگی، برای فراغت خود انتخاب کردهاند؟ چه نگرشی به گونههای مختلف هنری دارند و عوامل تأثیرگذار بر این نگرش کداماند؟ پاسخ به این پرسشها، میتواند از یکسو متقاضیان آموزش غیرحرفهای و حرفهای هنر را ارزیابی کند و از سوی دیگر زمینه را برای برنامهریزی فرهنگی در ارتقای کلاسهای آموزش فراغتی هنر فراهم سازد. برای پاسخ به پرسشهای تحقیق، با روش پیمایشی با 200 نفر از هنرجویان کلاسهای آموزش نقاشی در مراکز آموزشی شهر تهران مصاحبه شد. یافتههای این تحقیق نشان داد که هنرجویان مراکز آموزشی طیف وسیعی از اقشار مختلف جامعه و گروههای سنی مختلف با تحصیلات و سطح طبقاتی متفاوتاند؛ البته این دسترسی در طبقات پایین بسیار محدودتر و در طبقات متوسط و متوسط رو به بالا بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
" هدف این مقاله ،تحلیل جامعه شناسانۀوضعیت آموزش همگانیهنراست تابه این پرسش هاپاسخ داده شود:پتانسیل اجتماعیتوسعۀآموزش هنردرمیان چـه قشـرهاییازجامعـه بیشـتراسـت ؟گسـترش آموزش هنردرمیان کدام قشراجتماعیبه برنامه ریزیبیشترنیازدارد؟متعاقبابه این پرسش هانیزدر مطالعۀمیدانیپرداخته خواهدشد:هنرجویان کلاس هایآموزشیدرمراکزفرهنگیشـهرتهـران چـه ویژگیهایفرهنگیواجتماعیایدارند؟آموزش هنررادرچه حوزةفرهنگی،برایفراغت خودانتخاب کرده اند؟چه نگرشیبه گونه هایمختلف هنریدارندوعوامل تأثیرگذاربراین نگرش کدام اند؟پاسخ به این پرسش ها،میتواندازیک سومتقاضیان آموزش غیرحرفه ایوحرفه ایهنرراارزیابیکندوازسوی دیگرزمینه رابرایبرنامه ریزیفرهنگیدرارتقایکلاس هایآموزش فراغتیهنرفراهم سازد.
بـه عبـارت دیگـر،هـدف ایـن مطالعه ،تحلیل جامعه شناسانۀوضعیت آموزش همگانیهنراست تابه ایـن پرسـش پاسـخ داده شود:پتانسیل هایاجتماعیتوسعۀآموزش هنردرمیان چه قشرهاییازجامعـه بیشـتراسـت ؟ گسترش آموزش هنردرمیان کدام قشراجتماعیبه برنامه ریـزیبیشـتری نیـازدارد؟بـه ایـن منظور،به این پرسش درمطالعۀمیدانیپرداخته خواهدشد:هنرجویان کلاس هایآموزشیدر مراکزفرهنگیشهرتهران چه ویژگیهایفرهنگیواجتماعیایدارند؟درچه زمینـۀفرهنگـی آموزش هنررابرایفراغت خودانتخاب کرده اند؟چه نگرشی به گونه هایمختلف هنریدارندو چه عواملیبراین نگرش مؤثراست ؟پاسخ به ایـن پرسـش هـا،ازیـک سـووضـعیت متقاضـیان آموزش غیرحرفه ای وحرفه ایهنررابررسیمیکندوازسویدیگرزمینه رابرایبرنامه ریـزی فرهنگیدرارتقای کلاس هایآموزش فراغتیهنرفراهم میسازد.
Nathalie Baïdak & AnnaHorvath مدارس پرداخته اندکه دررابطه بابرنامه هایوزارت آموزش وپرورش وفضایکلـیآمـوزش در مدارس ایران است (عساکره ،١٣٨٧؛حسینی،١٣٨٢)؛امادراین تحقیق ،آموزش همگانیهنـر موردنظراست که خارج ازچهارچوب مدارس وهنرستان انجام میگیرد.
Reliability نگرش هنرجویان به کلاس های آموزش هنر درپاسخ به این پرسش که «آیاشرکت دراین کلاس هابرایپرکردن اوقات فراغـت اسـت "٦٨ درصدهنرجویان پاسخ داده اندکه صرفابرایپرکردن اوقات فراغت درکلاس هایهنریشرکت نمیکنند؛گرچه ٣٢درصدتاحدیبااین گفته موافق اند.
فرضیۀ سوم تحقیق مبنیبررابطۀمعنادارمیان پیگیریرویـدادهایهنـریونگـرش بـه کلاس هایآموزشی(H١)پس ازآزمون تأییدشد(٠٠٠١=sig;٠٢٤٣-=r)؛یعنیهرچـه میـزان پیگیریرویدادهایهنریبیشترباشدنگرش هنرجویان به کلاس هـایآموزشـیحرفـه ایتـرو تخصصیتراست ،اماهرچه پیگیریرویدادهایهنریهنرجویان کمترباشـدنگـرش آن هـابـه کلاس هافراغتیوتفننیتراست .
اغلـب هنرجویان نگرشیجدیبه آموزش هنردارندوتلاش میکنندهنرراتاسطح حرفه اییاحتـی تبدیل آن به حرفۀخوددنبال کنندکه این نکته نشان دهندة اهمیت وجایگاه هنرمیـان افـراد است ."