چکیده:
در دهههای اخیر، «سواپ ارز» به عنوان یکی از ابزارهای کارامد به منظور پوشش خطرپذیری داراییهای ارزی در بازارهای مالی اسلامی معرفی شده است. این مقاله، با استفاده از روش «فقهی-اجتهادی» به بررسی مشروعیت این ابزار مالی میپردازد. براساس یافتههای تحقیق، مشکل عمدة فقهی این ابزار، بهرهای است که طرفین به یکدیگر میپردازند. برای مقابله با این مشکل، دو رویکرد متفاوت معرفی شده است. رویکرد اول مستلزم تفسیر و توجیه این قرارداد در قالبی غیر ربوی تحت عناوینی همچون «عقد الوعد» است. در رویکرد دوم، لازمة حل مشکل طراحی قرادادی جدید تحت عنوان «عقد سواپ اسلامی» با استفاده از عقودی چون «عقد الوعد»، «تورق» و «روش اختیارات ارزی» است. بررسی روشهای پیشنهادی انتشار سواپ اسلامی حاکی از رجحان شیوة «عقد الوعد» بر سایر روشهای پیشنهادی است.
In recent decades، currency swap has been introduced as one of the efficient tools to cover the risk of assets in currency in Islamic financial markets. Using the method of legal-deductive study، the present paper investigates the legitimacy of this financial tool. The research findings indicate that the main legal problem of this tool is the interest which parties pay mutually. This paper introduces two different approaches for solving this problem. The first approach necessitates interpreting and justifying this contract as a usury-free contract like the "contract of promise". The second approach requires drawing a new contract as an Islamic swap contract by using such contracts as contract of promise، tawarruq contract* and the method of currency options contract. The review of proposed methods for issuing Islamic swap indicates that the method of contract of promise in superior to tawarruq contract.
خلاصه ماشینی:
"تحلیل فقهی: بطلان این نوع سواپ ارز، بهسبب ربوی بودن واضح است؛ زیرا هرچند در تعاریف ارائه شده، نام «معاوضه» بر روی این مبادلات گذاشته شده است، اما از نظر اسلام، هر گونه افزایش مقدار پول اگر بدون پشتوانة فعالیت اقتصادی باشد مردود و منجر به رباست؛ به این معنا که سود یا باید از طریق کار تحصیل گردد، یا براساس عقود مشخص عاید طرفین شود، و اینکه صرفا با در اختیار قرار دادن ارز به دیگری سودی به حساب طرفین واریز گردد غیر منطقی و مصداق رباست.
چنین استنباطی از قرارداد سواپ ارز کاملا بیان کنندة ربوی بودن و در نتیجه، حرمت انجام این معامله است؛ چراکه طرفین بدون داشتن هیچگونه مبنایی به یکدیگر سود و بهره پرداخت میکنند و هرچند در خود نظام حقوقی غرب، اینگونه زیادتهای مالی از حیطة تعریف «ربا»(Treasury) خارج است، اما از نظر فقه اسلامی، پول به خودی خود نمیتواند زاینده باشد، بلکه فقط نشاندهندة ارزش و قدرت خرید است (صالحآبادی، 1385، ص ۱۶).
بنابراین، چون در یک معاملة سواپ خرید (فروش) یا فروش (خرید) یک مقدار مشخص ارز همزمان معامله میگردد ریسک نوسانات نرخ ارز وجود نخواهد داشت، بلکه دارای هزینه خواهد بود که این هزینه تفاوت بین نرخهای معاملة نقدی و معامله سلف است که متأثر از اختلاف نرخ بهرة دو ارز بوده و دریافت کنندة ارز با نرخ بهرة بالاتر در معاملات نقدی، تفاوت دو نرخ بهره برای مدت استفاده از ارز با نرخ بهرة بالاتر (هزینه سواپ) را پرداخت میکند (رشیدی، 1385، ص ۱۴۶)."