چکیده:
یکی از مهم ترین موضوعاتی که ذهن انسان ها بویژه اندیشمندان و از جمله شاعران را به خود مشغول کرده مساله «مرگ» است. در ادبیات عرب نیز شاعران قبل و بعد از اسلام دل مشغولی های فراوانی نسبت به مرگ داشتند که از بزرگترین رویداد زندگی بشری است. در این میان لبید بن ربیعه شاعر عرب دوره جاهلی از جمله شاعرانی است که فراوان از مرگ سخن به میان آورده است؛ لذا با بررسی دقیق دیوان شعر او می توان گفت که «حوزه معنایی مرگ» یکی از حوزه های برجسته در شعر این شاعر مرگ اندیش است. در این مقاله تلاش شده است تا تمامی واژگان دال بر مرگ چون «الموت، المنیه، الحتف و الحمام» و... بر اساس فرهنگ لغت های معتبر چون «لسان العرب و معجم مقاییس اللغه» و... مورد بررسی قرار گیرد و دلالت های بافت مدارانه آن ها در دیوان شاعر واکاوی می گردد. در این مقاله درباره موضوع «نشان داری واژه ها» در حوزه معنایی مرگ بحث شد؛ چرا که طرح این مبحث به خوبی بیانگر توانمندی شاعر در واژه گزینی مناسب است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه در این پژوهش، مبنای تحلیل نظریه حوزه های معنایی بوده است وتحلیل مؤلفه ای جامعی از واژگان دال بر مرگ در شعر لبید ارائه شده و مبحث مهم نشانداری و بی نشانی واژگانی در حوزه ی مذکور مد نظر قرار گرفته است؛ لذا می توان گفت که چنین نگاهی در تحلیل شعر عربی بدیع و نو به نظر می رسد گرچه خالی از نقد و اشکال نیست.
(ابن منظور،1414ق، ج 12: 159) واژة «حمام» دو بار در دیوان لبید و در معنای مرگ بهکار رفته است: تراک أمکنة إذا لم أرضها أو یعتلق بعض النفوس حمامها (لبیدبن ربیعه،2004م: 113) ترجمه: « من بسیار ترک کننده مکانهایی هستم وقتی که آنها را نپسندم، یا مرگم فرارسد و امانم ندهد.
(ابن منظور،1414ق،ج 1 : 610) این واژه سه بار در دیوان لبید به کار رفته است: فاختار منها مثل الخریدة لا تأمن منه الحذار و العطبا (لبیدبن ربیعه،2004م: 16) ترجمه: « از آن دو (ماده الاغ) یکی را که به مروارید ناسفته و بی همتا میمانست برگزید و از بیم مردن و هلاکت او به دست روزگار ایمن نبود.
(ابن فارس،1404ق، ج 5 :283 ؛ابن منظور،1414ق، ج 2 :91) این لفظ دو بار در دیوان لبید در باب مرگ انسان ذکر شده است: فإن تقبلواالمعروف نصبرلحقکم و لن یعدم المعروف خفا و منسما و إلا فما بالموت ضر لأهله و لم یبق هذا الدهر فی العیش مندما (لبیدبن ربیعه،2004م: 127) ترجمه: « اگر کار نیک(صلح) را بپذیرید به سبب حق شما شکیبایی میورزیم و هرگز عمل نیک کسی که در راه آن گام برمی دارد بر باد نمیرود.