چکیده:
داستان های کودکان می توانند موضوع هایی متفاوت یا مشابه داشته باشند؛اما آنچه سبب تنوع این داستان های می شود،درون مایه ی آن هاست.درون مایه،تفسیر و دوباره سازی موضوع به وسیله ی نویسنده است.هدف پژوهش حاضر استخراج موضوع های موجود،مورد انتظار و تهی داستان های کودک،بر مبنای الگوی پیشنهادی خسرو نژاد بوده است؛از این رو،پنجاه داستان کودک(گروه های سنی«الف»و«ب»و«ج»)که در سال های 1380 تا 1385 برگزیده ی شورای کتاب کودک شده بودند،به صورت تصادفی انتخاب و با رویکرد توصیفی تفسیری بررسی شدند.روش داده یابی پژوهش نیز،اسنادی و روش داده کاوی،تحلیل محتوای قیاسی و استقرایی بوده است.نتایج پژوهش نشان داد موضوع هایی مانند ترس،خشم،خانواده های تک والدی،جنگ،فرهنگ و موضوع های اجتماعی جزء موضوع های تهی ادبیات کودک اند.از میان موضوع های موجود نیز،به موضوع های عشق و تلاش و هویت یابی(خودیابی و خودشناسی)بیش از مفهوم های دیگر پرداخته شده است.استقلال،خلاقیت،مسئولیت پذیری و تفاوت های فردی هم از جمله موضوع های موجودند که به آن ها کم تر توجه شده است.
خلاصه ماشینی:
هدف پژوهش حاضر استخراج موضوعهای موجود، مورد انتظار و تهی داستانهای کودک، برمبنای الگوی پیشنهادی خسرونژاد بوده است؛ ازاینرو، پنجاه داستان کودک (گروههای سنی «الف» و «ب» و «ج») که در سالهای ۱۳۸۰تا۱۳۸۵ برگزیدهی شورای کتاب کودک شده بودند، بهصورت تصادفی انتخاب و با رویکرد توصیفیتفسیری بررسی شدند.
پس از این پژوهش، الهه چیتسازی و مهدخت پورخالقی چترودی در دو مقاله با عنوانهای «بررسی درونمایههای آشکار، پنهان و تهی (حذفشده) در ادبیات داستانی کودک دههی هفتاد» (۱۳۸۸الف) و «بررسی درونمایههای تهی در ادبیات داستانی کودک دههی هفتاد در پیوند با محتوای کتابهای درسی دورهی ابتدایی» (۱۳۸۸ب) این موضوع را در کانون توجه قرار دادهاند؛ البته آنها از ساختار و طرحی که خسرونژاد در پژوهش خود برای دستیابی به درونمایههای تهی پیشنهاد داده، استفاده نکردهاند.
در این پژوهش برای دستیابی به درونمایهها و موضوعهای مورد انتظار از کتاب شناخت ادبیات کودکان؛ گونهها و کاربردها (از روزن چشم کودک) نوشتهی نورتون<FootNote No="141" Text=" Norton"/> استفاده شده است.
تعداد فراوان درونمایهها و محدودیتهای موجود در نگارش مقاله سبب شده نگارندگان نتوانند همهی درونمایهها را در این مقاله ارائه دهند؛ بنابراین با تبدیل درونمایهها به موضوع، تنها به بررسی موضوعهای موجود و تهی میپردازند و به ارائهی چند نمونه از درونمایهها اکتفا میکنند؛ البته وجود موضوعی خاص در داستانها، نمیتواند دلیل بر وجود همهی درونمایههای مربوط به آن نیز باشد و بدیهی است که هر موضوع میتواند درونمایههایی متعدد را دربرگیرد؛ برای مثال، در این پژوهش، چندین داستان با موضوع عشق وجود دارد که هر کدام از آنها درونمایههایی متفاوت دارند.
داستانهای لاکپشت خوشبخت، آغوشت را باز کن و من و مدادرنگیها به موضوع خودیابی، داستانهای آهوکوچولو قایم شو، خانهی من کجاست؟ و من همانم، من همانم به موضوع هویت فردی و داستانهای هیس شب خوابیده، همه جا ستاره بود و قاصدکها چهکارهاند؟ نیز به موضوع خودشناسی پرداخته است.