چکیده:
اسماء و صفات الاهی ، از مباحث بسـیار پردامنـه الاهیـاتی اسـت و واژه «اسـم » و مشتقات آن از واژه های بسیار پرکاربرد در علوم اسلامی (اعم از علوم نقلی و عقلی ) است . بحث از مفهوم «اسم خدا» نقش تعیین کننده ای در موضوع گزاره های مربوط به مباحث اسمای الاهی دارد. این مقاله ، پس از بررسی معنای اسـم خـدا در علـوم مختلف اسلامی ، از جمله علم کلام ، فلسفه و عرفان اسلامی ، تفاوت این معـانی را می کاود. افزون بر نتایج مختلف درباره ارتباط معـانی اسـم خـدا در علـوم مختلـف اسلامی به این نتیجه می رسد که اصطلاح کلامی اسم خـدا بـا اصـطلاح حکمـت متعالیه و عرفان اسلامی آن متفاوت است . در علم کلام مقصود از اسم خـدا، لفـظ ماخوذ از صفت و فعل است ، اما در اصطلاح حکمت متعالیه و عرفان اسلامی اسـم به عنوان یک امر عینی در برابر ذات ، صفت و فعل الاهی کاربرد دارد.
خلاصه ماشینی:
"اسم به عنوان وجود تکوینی عینی غیر از اسمای الاهی بنا بر اصطلاح دیگری ، که در حکمت و عرفان نظری مطرح است ، تمـامی موجـودات بـه لحـاظ دلالت بر حق ، اسم حق هستند و وجودهای تکوینی خاص (انسان کامل ، شخص شخیص رسول اکرم (ص ) و اهل بیت (ع ) اسم اعظم الاهـی هسـتند (کلینـی ، ١٤٠٧: ١٤٣/١؛ میردامـاد، ١٤٠٣: ٣٥٥؛ فیض کاشـانی ، ١٤٠٦: ٤٩١/١؛ عفیفـی ، ١٣٧٠: ٨٥ و ١٧٦؛ بـالی زاده ، بـی تـا: ١٣١ و ١٦١؛ خمینی ، ١٤١٠: ٣٧؛ جندی ، ١٣٨٠: ١٧٧).
افزون بر این ، یکی از مواردی که به روشنی بیانگر کاربرد اسـم خـدا در حکمـت متعالیـه در معنای اسم عینی است ، مبحث «عینیت صفات بـا ذات » اسـت کـه صـدرالمتألهین در ایـن بـاره صریحا ابراز می دارد که معنای عینیت صفات حضرت حق با ذات او نزد حکیمان محقق ، عبـارت از این است که وجود خداوند متعال در مرتبه ذات - با قطع نظر از انضمام معنا یا اعتبار کیفیت یا حالتی غیر از ذات - مصداق برای حمل مفهوم های صفات باشد؛ نه آنکه در اتصـاف بـه آنهـا بـه چیزی نیاز داشته باشد: «فإن معنی عینیة الصفات عند محققی الحکماء هو عبارة عن کون وجوده تعالی فی مرتبة ذاته مع قطر النظر عن انضمام معنی أو اعتبـار کیفیـة أو حالـة غیرهـا مصـداقا- لحمل مفهومات تلک الصفات لا بأن یکون فی اتصافه بشـی ء منهـا مفتقـرا إلـی عـروض هیئـة وجودیة » (صدرالمتألهین ، ١٩٨١: ٣١٦/٢)."