چکیده:
دره سیمره که منطقه حایل میان استانهای لرستان و ایلام است، از مناطق تقریبا ناشناخته در باستانشناسی ایران است. رودخانه سیمره از رودخانههای دائمی استان ایلام است که به حوضه آبریز کرخه میپیوندد و در حال حاضر مرز بین دو استان ایلام و لرستان را تشکیل میدهد. در محدوده استان ایلام، در بخشهایی که درهها عریض و بر میزان زمینهای هموار افزوده شده، وجود رودخانه سیمره شرایط را برای انجام فعالیتهای کشاورزی و نیز شکلگیری استقرارهای موقت و گاه دائم بهوجود آورده است، ولی بیشتر این استقرارها (دائم یا فصلی) بهدلیل وجود ارتفاعات و کوهها فاقد راههای ارتباطی و مسیرهای حرکتی مناسب هستند. در این منطقه تپههای متعددی از دوران مختلف و خصوصا دوران ساسانی دیده میشود. "قلعهی سیرمشاه" در ساحل شرقی رودخانه سیمره و بر روی یک پشتهی طبیعی به ارتفاع تقریبی 40 متر از سطح زمینهای اطراف و 725 متر از سطح آبهای آزاد قرار گرفته است. این تپه که یک قلعه مربوط به دوران ساسانی است، مورد کاوش قرار گرفت. در جریان کاوش از این محوطه و بررسی سطح و دامنههای آن تعدادی سفال بهدست آمد که تعداد 361 قطعه مورد مطالعه و طبقهبندی قرار گرفت. اهمیت سفالهای این محوطه بهدلیل تک دوره ای بودن آن است. مبنای این مطالعه، طبقهبندی و گونهشناسی سفال ساسانی قلعه سیرمشاه و سپس مقایسهی آنها با نمونههای مشابه در زاگرسمرکزی و دیگر مناطق شناخته شده از دوره ساسانی است. سفالهای بهدست آمده از قلعه سیرمشاه در: 6 فرم ظرف، 13فرم لبه، 3فرم کف، 3فرم دسته و 7شیوه تزیینی طبقهبندی شدند که علاوهبر تاثیرات سبک محلی، تأثیر و نفوذ سفالگری ویژگیهای فنی سفال ساسانی حوزهی فرهنگی غرب و جنوبغرب ایران دیده میشود.
خلاصه ماشینی:
مبنــاي ايــن مطالعــه ، طبقه بنــدي و گونه شناســي ســفال ساســاني قلعــه سيرم شــاه و ســپس مقايســه ي آن هــا بــا نمونه هــاي مشــابه در زاگرس مرکــزي و ديگــر مناطــق شــناخته شــده از دوره ساســاني اسـت .
در محـدوده اسـتان ايــلام ، در بخش هايــي کــه دره هــا عريــض و بــر ميــزان زمين هــاي همــوار افــزوده شــده ، وجـود رودخانـه سـيمره شـرايط را بـراي انجـام فعاليت هـاي کشـاورزي و نيـز شـکل گيري اسـتقرارهاي موقـت و گاه دائـم به وجـود آورده اسـت ، ولـي بيشـتر ايـن اسـتقرارها (دائـم يـا فصلــي) به دليــل وجــود ارتفاعــات و کوه هــا فاقــد راه هــاي ارتباطــي و مســيرهاي حرکتــي مناسـب هسـتند (محمديفـر، ١٣٩٢: ٢-١).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) کاسـه هاي بـزرگ دهانه گشـاد بـا لبه هـاي متنـوع شـامل : لبـه تخـت يـا گـرد متمايـل بـه بيـرون ، لبـه گـرد سـرکبوتري، اريـب بـه بيـرون ، شـياردار، کوهـان دار، ايسـتاده تخت و سـاده گــرد اســت (تصاويــر ٨).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) طبقه بندي براساس فرم لبه بــراي طبقه بنــدي نهايــي ســفال هاي مــورد مطالعــه ي سيرم شــاه ، بــه فــرم قطعــات توجــه شــده اســت .
نمونه هــاي مشــابه تزييــن اســتامپي ســفال هاي سيرم شــاه کــه بــه شــکل دوايــر متحدالمرکــز ظاهــر شــده اند، در دره شــهر و ســرگنداب ديــده شــده اســت (تصويــر ٤٢)، ايــن تزييــن در ماه نشــان ، قلعه يزدگــرد و بيســتون نيــز گــزارش شــده اند.
تزييــن فشــاري فلســي شــکل کــه بيشــترين تعــداد را بــراي تزييــن ســفال هاي (به تصویر صفحه مراجعه شود) سيرم شــاه به خــود اختصــاص داده اســت ، بيشــترين نمونه هــاي مشــابه را در دره شــهر، سـرگنداب و کنـگاور دارد (تصويـر ٤٣).