چکیده:
چکیده بینامتنی یا تناص، امروزه از مباحثی است که در تحلیل متون ادبی اهمیت فراوانی دارد. یکی از این متنها که همیشه، در طی چهارده قرن، به آن مراجعه میشده، سخنان علی (ع) است. این سخنان، مانند یک دایرةالمعارف است. سخنان امام علی (ع)، نمایشی زیبا و دلانگیز از رابطۀ انسان با خداوند است و ازجمله مباحث آن، الهیات، سلوک، عبادت، دعا، مناجات، نفی دنیاپرستی، حماسه، شجاعت، اخلاق، تهذیب نفس، و اصول و موازین اجتماعی است. ازاینرو هرکس به اندازۀ توانش میتواند از آن بهره گیرد؛ کسانی که توان علمی، استعداد و هوش بیشتری دارند، بیشتر از دیگران میتوانند در آثار خود از کلام امام استفاده کنند. در این میان، شاعران و نویسندگان در ادبیات عربی و فارسی، بیشتر از همه از کلام امیرالمؤمنین (ع) متأثر شدهاند. ازجمله شاعران عرب، متنبی است که سحر کلام وی همیشه توجه ادبپژوهان را به خود جلب کرده است. یکی از امتیازات شعر وی، وجود مضامین حکمی است؛ تا جایی که لقب «شاعر حکیم» به وی داده شده است. بدون شک، متنبی از کلام علی (ع)، چه در مضامین حکمی و چه در سایر مضامین، بهرههای فراوان برده است. در مقالۀ حاضر برآنیم تا با ذکر نمونههایی، چگونگی تجلی مضامین کلام امام (ع) را در شعر متنبی، تبیین و اطلاعات بهدستآمده را تجزیهوتحلیل کنیم.
خلاصه ماشینی:
تجّلي مضامين کلام امام علي (ع ) در شعر متنبي يدالله رفيعي * رمضان رضايي ** چکيده بينامتني يا تناص ، امروزه از مباحثي است که در تحليل متون ادبي اهميت فراوانـي دارد.
سخنان علي (ع )، دائرة المعارفي است که هرکس به اندازة توانش مـي توانـد از آن بهـره گيرد؛ در اين ميان ، کساني که توان علمي ، استعداد و هوش بيشتري دارند، بيشتر از ديگـران مي توانند در آثار خود از کلام امام استفاده کننـد.
بيشتر شاعران و نويسندگان ، در ادبيات عربي و فارسـي ، از کـلام اميرالمـؤمنين و اميـر سخن علي (ع ) متأثر شده اند و جا دارد که مضامين ، اشـعار و نوشـته هـاي آنـان ، تـک تـک بررسي شود؛ چراکه اين شاعران و نويسندگان ، در افراد بعد از خود تأثير گذاشته اند و اثبات اين امر در شناساندن مفاهيم کلام امام بسيار مؤثر است .
(واحدي ، بي تا: ٣٢) متنبي ، مانند ديگر شاعران ، در موضوعات زيادي چون مدح ، رثا، وصف ، هجـا، فخـر و غزل اشعاري سروده است و مي توان گفت در بسياري از اين موضوعات حق مطلـب را ادا کرده است ، ولي در ديوان وي يک سلسله حکمت اخلاقي و اجتماعي وجـود دارد کـه بـر ساير موضوعات برتري دارد؛ بر همين اساس ، مي توان ادعا کرد که متنبي ، در مقايسه با ساير شاعران عرب ، بيشتر تحت تأثير کلام مولاي متقيان ، امير مؤمنان قرار گرفتـه و از کـلام وي اقتباس کرده است .