صفحات اولیه - مجله مطالعات قرآن و حدیث

چکیده:

مقاله حاضر به یکی از مسایل إلاهیات اجتماعی با عنوان تمثیل‌های جامعه‌شناسانه پرداخته است. إلاهیات اجتماعی ‌به رشته‌ای اطلاق می‌شود که تلاش می‌کند تا نقطه‌نظرات و دیدگاه‌های رهبران دینی (خداوند، پیامبران و امامان) در ‌زمینه حیات اجتماعی انسان و مسایل و لوازم و عوارض ذاتی و عرضی مرتبط با آن را از طریق پژوهش در متون ‌دینی روشن سازد.‌ این قبیل پژوهش‌ها به غایت ضروری و با اهمیت‌اند زیرا دیدگاه‌ رهبران دینی برای بهبود زندگی جمعی‌مان را به ما ‌می‌آموزند و تکمله‌ای بر پژوهش‌های فلسفی (فلسفه اجتماع) و پژوهش‌های تجربی (جامعه‌شناسی) محسوب ‌می‌شوند. این پژوهش‌ها در عین حال می‌توانند، گامی در مسیر دستیابی به نظریه‌ اجتماعی اسلامی در نظر گرفته ‌شوند.‌ تحقیق در مسئله تمثیل‌های جامعه‌شناختی در متون دینی کاری نو و بی‌سابقه است. در این تحقیق، سه دسته از ‌تمثیل‌ها در قالب تمثیل‌های اندام‌واره‌ای، تمثیل‌های مکانیکی و تمثیل‌های میدانی، استخراج و شرح داده شده‌اند. ‌اگرچه این تمثیل‌ها، در متون اسلامی متعددی موجود بوده‌اند، ولی هیچگاه با رویکردی جمعی و جامعه‌شناسانه ‌مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. نوآوری مقاله حاضر نیز در همین نگرش جامعه‌شناسانه به این متون و شرح و توضیح ‌آنها می‌باشد. این تحقیق و نظایر آن، پای متون اجتماعی اسلام را به زندگی روزمره جمعی ما باز کرده و زمینه ‌بهره‌گیری از آنها در بهبود اوضاع و شرایط مختلف اجتماعی را فراهم می‌آورند. تعدد و تکثر تمثیل‌های ‌جامعه‌شناختی در متون دینی در عین حال حاوی این نکته است که حیات اجتماعی انسان دارای واقعیتی کاملا ‌غامض، مبهم، و پیچیده است که تنها از طریق تشبیه و تمثیل و استعاره می‌توان از موجودیت آن پرده برداشت.‌