چکیده:
ملا صدرا نفس انسانی را اصلی حیاتی و سرچشمه واقعیتی قدرتمند، فرا زمانی و فرا مکانی می داندکه به مثابه نشانه ای از جنبه الهی در انسان به ودیعه نهاده شده است؛ به نظر وی، این حقیقت غیر مادی فعلیت یافته، از مرتبه ملکوتی خود به عالم ماده فرود می آید و در جسم انسان اقامت می کند. بنابراین حدوثش مادی است، اگرچه در بقا به مقام تجرد می رسد. این همان مضمونی است که در نظریه «جسمانیت نفس در حدوث و روحانیتش در بقاء» ملاصدرا بازتاب یافته است. آموزه اسلامی پیدایش نفس یا نظریه وجود سابق نفس بر بدن نیز که در نصوص دینی اسلامی (قرآن و حدیث) مطرح شده است به ظاهر با این نظریه متعارض است! ملا صدرا بر این باور است که میان این دو انگاره تعارضی وجود ندارد، بلکه آن دو موید همدیگرند. تبیین و اثبات این ادعا در پرتو نظرات تاییدی فیلسوفان هم مشرب او مانند ملا هادی سبزواری و علامه طباطبایی هدف این جستار است.
خلاصه ماشینی:
آموزٔە اسلامي پيدايش نفس و نظرية فلسفي «جسمانيت حدوث نفس » صدرايي : سازگاري يا تعارض ؟ رضا رضازاده * مهناز مظفري فر** چکيده ملا صدرا نفس انساني را اصلي حياتي و سرچشمة واقعيتي قدرتمند، فرا زماني و فرا مکاني مي داندکه به مثابه نشانه اي از جنبة الهي در انسان بـه وديعـه نهـاده شده است ؛ به نظر وي ، اين حقيقت غير مادي فعليـت يافتـه ، از مرتبـة ملکـوتي خود به عالم ماده فـرود مـي آيـد و در جـسم انـسان اقامـت مـي کنـد.
بـه عقيـدة وي ، ايـن حـديث بـر کينونـت و هـستي ديگري براي مبادي وجود نفس در عالم علم خداونـد، يعنـي صـور مفـارق اشـارت دارد؛ صور مفارق عقلي همان «مَثل الهي » است کـه افلاطـون و انديـشوران پـيش از او درصـدد اثباتش بوده اند(ملا صدرا، الاسفار الاربعـة ، ج ۸، ص ۳۲۱).
اگر آنگونه که نظرية ملا صدرا مـي گويـد پيـدايش نفس ريشه در ماده دارد پس چگونه مي توان آن را بـا آمـوزٔە وجـود پيـشين نفـس کـه در متون اسلامي آمده جمع کرد؟ علاوه بر ايـن ، چگونـه ممکـن اسـت چيـزي کـه از جهـت خلقت کاملا جسماني است به عالم ارواح مجرد مراجعـت کنـد.
علاوه بر اين ، چون ملا صدرا عالم صور عقلي را به «صقع ربوبي » نسبت مي دهد کـه از جملة «ماسواي حق » نيست ، بلکه به وجود حق موجـود اسـت ، ايـن قـول بـه مقـام دوم نيـز سرايت مي کند.