چکیده:
غیاث الدین بن همام الدین معروف به «خواندمیر»، مورخ ، منشـی ، شـاعر، و نویسـندة عصر تیموری ، نوة دختری «میرخواند»، مولف کتاب روضة الصفا، اسـت . نامـة نـامی ترسل منشیانه ای است زیبا و خواندنی با نثری آمیخته به نظم ، شامل دیباچه ، نه فصل ، و هر فصل شامل چندین بخش که در نسخ موجود با نام سطر و لفظ تقسیم گردید. خواندمیر این نامه ها را در چهل و شش یا چهل و هفت سالگی ، یعنـی ٩٢٥ یـا ٩٢٧ قمری ، زمانی که مقیم هرات بود، برای اشخاص دیـوانی ـ اعـم از طبقـات اعلـی و اشراف ـ و طبقات عمومی جامعه به مناسبت های مختلف به نگارش درآورده اسـت . نامة نامی بر اساس شش نسخه تصحیح شده است . نسخة اساس ، بـه شـمارة ٣٤١١ متعلق به کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، با قدمت بسیار، غلط کم تری داشت . نامة نامی ، این اثر گران قدر، به واسطة امتیازاتی همچون شیوایی نامه ها و داشـتن اطلاعاتی دربارة علایم و اصطلاحات نگارشی تصـحیح شـد. ایـن کتـاب از منظـر تاریخی نیز در روشن کردن زوایای تاریک تاریخ عصر تیموری و صفوی و نام بـردن از اشخاصی همچون سلطان حسین بایقرا و فرزنـدان او و کمـال الـدین بهـزاد بـرای پژوهشگران حائز اهمیت خاصی است .
خلاصه ماشینی:
از همین جا معلوم می شود کـه وی ، مطـابق معمول آن زمان ، سنین کودکی و جوانی را در تحصیل علوم متداولـة زمـان ، یعنـی طـب و تفسیر و شعر و ادب و لغت و تاریخ ، گذرانده و در این مرحله پیشرفت زیادی نیز کرده تـا آن جا که در ٩٠٤ ق مورد نظر و لطف امیرعلیشیر نوایی ، که قطب دایـرة فضـل و کمـال و محضرش مجمع علما و فضلای اواخر قرن بوده اسـت ، قـرار گرفتـه و در کتابخانـة او بـه مطالعه مشغول شده است .
نویسنده مایل است که در میان مورخان این عصر نوادة میرخواند را، که ملقب به «خواندمیر» است ، نام ببرد به سه دلیل : یکـی آن کـه وی نیز یکی از جمله نویسندگان و هنروران نامی ایـن زمـان بـوده کـه در دورة نـورانی امیرعلیشیر نوایی می زیسته و به حمایت او کامیـابی و توفیـق حاصـل کـرده اسـت ؛ دوم آن که وی نه تنها در حلقة اصحاب میرخواند بوده ، بلکه ، علاوه بـر محبـت فرزنـدزادگی ، رتبة شاگردی او را نیز داشته است ؛ سوم آن که اولین تألیف او، موسوم به خلاصة الاخبار، که عصاره و خلاصة کتاب روضة الصفا است ، در ٩٠٥ ق تألیف شده ، یعنی دو سـال قبـل از اختتام عصر تیموری .
جواب مکتوب حضرت پادشاهی ظهیرالدین محمـد بـابر از زبـان الهـام بیـان حضـرت سلطان ابوالغازی محمد زمان بهادر (خواندمیر، نسخة خطی نامة نامی ، محفوظ در کتابخانـة مرکزی دانشگاه تهران ، به شمارة ٣٤١١، گ: ٤، س: ٦) نمونه ای از نامه ای است که خواندمیر از جانب شخصی به شخص دیگر انشا کرده است .