چکیده:
امروزه سطوح متفاوتی از همپیوندی اقتصادی منطقهای در مناطق مختلف جهان تجربه
میشود. در منطقهای که ایران واقع شده است، دو تشکل اقتصادی منطقهای ”سازمان
همکاری اقتصادی“ و ”شورای همکاری خلیج فارس“ قرار دارند که بالقوه میتوانند شرکای
طبیعی تجاری ایران قلمداد شوند. نگاهی اجمالی به وضعیت کلی کشورهای عضو دو تشکل
مذکور نشان میدهد که بین این کشورها تفاوتهای بارزی نظیر ساختار اقتصادی ناهمگون،
سطوح توسعه متفاوت، نظامهای سیاسی مختلف و تنوع قومی و فرهنگی آشکاری وجود دارد.
هدف مقاله حاضر، بررسی امکان تشکیل هسته مرکزی یک همپیوندی اقتصادی منطقهای مناسب
در این منطقه است. با آگاهی از این موضوع که یکایک اعضای دو تشکل مورد بحث،
بازیگرانی موثر، کارا و فعال نیستند، لذا باید برای تشکیل یک هسته مرکزی، کشورهایی
را شناسایی نمود که دارای مجموعه معیارها و قابلیتهایی حداقل از جنبه اقتصاد کلان
بینالملل باشند.
مقاله حاضر از هفت قسمت تشکیل شده است: پس از مقدمه، در قسمتهای دوم تا ششم به
ترتیب به ادبیات نظری همگرایی و همپیوندی اقتصادی از منظر روابط بینالملل، برخی از
شاخصهای اقتصاد کلان بینالملل مؤثر در تشکیل هسته مرکزی یک همپیوندی اقتصادی
منطقهای،چگونگی انتخاب کشورها، روش بررسی و رتبهبندی کشورها و نتایج حاصل از
رتبهبندی کشورها با هدف تشکیل هسته مرکزی یک همپیوندی مناسب پرداخته شده و در قسمت
پایانی هم خلاصه و نتیجهگیری حاصل از تحقیق ارایه گردیده است.
به طور کلی, براساس نتایج حاصل از مقاله حاضر، از نظر توانمندیهای اقتصادی و روابط
تجاری، شش کشور عربستان سعودی، ایران، ترکیه، قزاقستان، پاکستان و امارات متحده
عربی مناسبترین کشورها جهت تشکیل هسته مرکزی اولیه همپیوندی اقتصادی منطقهای محسوب
میشوند.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب هر چه شاخص مذکور ارقام بالاتری را به خود اختصاص دهد (حداکثر 100 درصد) حکایت از آن دارد که آن کشور عضو شایستهای برای آن همپیوندی میتواند باشد و برعکس هر چه این شاخص ارقام کمتری را داشته باشد (حداقل نزدیک به صفر) حاکی از آن است که طبیعت تجارت آن کشور به گونهای است که ارتباطات تجاری و مبادلات دو جانبه نازلی بین آن کشور و اعضای دیگر صورت پذیرفته و لذا عضوی مناسب برای هسته مرکزی ECO-GCC نمیتواند باشد.
نتایج حاصل از رتبهبندی کشورهای مورد بررسی نتایج رتبهبندی 15 کشور عضو دو تشکل اقتصادی ECO و GCC براساس 5 شاخص گفته شده مطابق جدول شماره (5) به شرح زیر میباشد: 1 ـ براساس شاخص ترکیبی دهگانه (RV10)، کشورهای ترکیه ( با ارزش عددی 6/65) عربستان سعودی (5/49)، پاکستان (7/41)، قزاقستان (4/40) و ایران (8/37) به ترتیب رتبههای اول تا پنجم را احراز نمودهاند و از پنج کشور فوق، چهار کشور عربستان سعودی، پاکستان، قزاقستان و ایران دارای رتبههایی با ارزش عددی نزدیک به هم هستند و لذا بر مبنای این شاخص، پنج کشور فوق برای تشکیل هسته مرکزی یک همپیوندی اقتصاد منطقهای کارآمد، در اولویت قرار دارند.
البته براساس فرضیه شرکای طبیعی تجاری، به نظر میآید کشور قزاقستان در فاصله جغرافیایی دورتر از دیگر کشورها قرار گرفته است و بنابراین کشورهای ایران، عربستان سعودی، پاکستان، ترکیه و امارات متحده عربی از لحاظ شاخصهای اقتصاد کلان بینالمللی مناسبترین کشورها جهت تشکیل هسته مرکزی همپیوندی اقتصاد منطقهای کارآمد هستند."