چکیده:
انتشار مقالات علمی - پژوهشی در دورة معاصر، فرصتی مناسب برای به اشـتراک گذاشتن یافته های پژوهشگران و آگاهی مخاطبان از تازهترین دستاوردهای علمی است . به رغم رشد کمی انتشار اینگونه مقالات در دهة اخیر، به ارزیابی و نقد آنهـا توجه کافی نشده است . این مقاله بر آن است با روش توصیفی - تحلیلی بـه ارزیـابی انتشـار آن دسـته از مقالات علمی - پژوهشی بپردازد که از سال ١٣٨١ تا ١٣٩٠ دربارة ادبیات منتشر شدهاند. هدف از ایـن پـژوهش ، بیـان نقـاط قـوت و ضـعف ایـن مقـالات و ارائـة تصویری از وضعیت مقاله نویسی علمی در حوزة تحقیقات ادبی اسـت . بـرای ایـن منظور، ٣٤٥ مقاله به عنوان نمونه گزینش شـد و در آنهـا مهـم تـرین موضـوعات مورد توجه نویسندگان، شناسایی و در قالب رویکردهای متن محور، زمینـه محـور، نویسندهمحور، خوانندهمحور و مقالات متفرقه تبیـین گردیـد. همچنـین الگـوی همکاری میان نویسندگان و کیفیت و کمیت منابع مورد استناد در ایـن مقـالات نیز در قالب نمودارها و جدولهایی ارائه شـده اسـت . بـه جهـت اهمیـت مسـئلة مستندات مقالات و برای سنجش دقت دادههای بـه دسـت آمـده از حجـم نمونـة اصلی ، تعداد ٣٤٥ مقالة دیگـر در قالـب دو گـروه «شـاهد ١» و «شـاهد ٢» مـورد بررسی دقیق تر قرار گرفت . این بررسی نشان می دهد با وجود تنوع موضوعی مقالات، به کـارگیری گونـه هـای مختلف منابع ، توجه به برخی رویکردهای میانرشته ای به ویژه در نیمة دوم دهـة هشتاد، دقت نسبی در تدوین منسجم مقالات، تخصصی شدن گروهـی از مجـلات علمی مرتبط با ادبیات و نیز رشد چشمگیر همکـاری اسـتادان و دانشـجویان در نشر مقالات، در بسیاری از این مقالات کاستی های متعددی وجود دارد. از جملـه ضعف روششناختی ، غلبة رویکرد توصیفی ، تکراری بودن محتوای شمار زیادی از مقالات، فقر نگاه انتقادی، شمار زیاد مقالات آموزشمحور، رواج معیارهای کمی و شکل گرایانه و... هستند.
Publishing research articles in contemporary period is an appropriate chance to share research findings of different scholars and informing audiences about new scientific achievements. Although their publishing have been quantitatively increasing in recent decade، there were no due attention to their assessment and criticism.
This article، with a descriptive-analytic method، assesses those kinds of research articles published from 1381/2001 to 1390/2011. The research expresses advantages and disadvantages of these articles and presents a picture of the status of scientific article writing in domain of literary studies. In so doing، 345 articles were selected as examples and most important subjects under focus of authors were identified and were classified in frame of text-based، context-based، author-based، reader-based، and different articles. Moreover، patterns of cooperation between authors، and quality and quantity of used resources in these articles were presented in different charts and tables. As this issue is so important and to assess the accuracy of obtained results from main sample size، another set of 345 articles were exactly reviewed in two groups of “evidence 1” and “evidence 2”.
This review shows that although articles have various subjects، apply different kinds of resources، consider some interdisciplinary approaches particularly in second half of this decade relative accuracy in composing coherent articles، specialty of some journals related to literature and considerable increase of university instructors and students cooperation in publishing articles، there are lots of deficiencies in these articles، like methodology، dominance of descriptive approach، repeated contents، lack of critical view، high frequency of education-based articles، and spread of quantitative and formal criteria and so on…
خلاصه ماشینی:
همچنین با توجه بـه رویکـرد غیر تخصصی نشریات علمی - پژوهشی در سالهای آغازین دهة ١٣٨٠ شمسی ، و اینکـه مقالات مربوط به دیگر رشته های علوم انسانی نیز در این نشریات منتشر می شده اسـت ، تقریبا همة مقالات مرتبط با ادبیات کـه در نشـریات علمـی - پژوهشـی جامعـه شناسـی ، روانشناسی ، علوم تربیتی ، معارف و...
جدول ١: فراوانی نشریات و مقالات منتشر شده در دهة ١٣٨٠ شمسی سال تعداد مجلات علمی پژوهشی تعداد مقالات 1381 11 148 1382 10 170 1383 14 188 1384 14 265 1385 14 220 1386 17 314 1387 20 393 1388 26 540 1389 28 615 1390 28 702 جمع ١٨٢ مجله ٣٥٥٥ مقاله مهم ترین رویکردهای مقالات در حوزة پژوهش های ادبی برای تحلیل و بررسی دقیق تر، مقالات مرتبط با ادبیات را می توان بر اساس معیارها و شاخص های مختلفی طبقه بندی کرد؛ از جمله : زمان نشر، موضوعات مورد توجه ، معاصـر یا کهن بودن مسئله ، روشهای به کار گرفته شده و...
این نسبت در میانة دورة مورد بررسی یعنی سال ١٣٨٥، چهارده و نـیم درصـد و در سال ١٣٩٠، بیست و یک و نیم درصد افزایش پیدا کرده است که البته با وجود افـزایش پنجاه درصدی توجه به مسئله های مرتبط با ادبیات معاصـر، در مقایسـه بـا مسـئله هـای مربوط به ادبیات کهن ، افزایش تولید منابع علمـی ، تحـولات اجتمـاعی و فرهنگـی دهـة ١٣٨٠ شمسی و نیز نسبت بلافصل حوزة آفرینش ادبی با نقد ادبی ، درصد انـدک توجـه پژوهشگران به ادبیات معاصر، نکته ای قابل تأمل است .