چکیده:
کهن ترین نظریه ی ادبی بشر نظریه ی الهامی بوده است .این نظریه در اولین مظاهر خود، در باور انسان عصر اساطیر، الهام را به خدایان و فرشتگان نسبت مـی دادو در جدیدترین مظاهر خود، روان ناخودآگاه انسان را منبع الهام می دانست . در این جستار، پس از مرور تطور نظریات و مدل های الهام در غرب ، منـابع الهـام رادر فرهنگ ایران باستان و در شعر فارسی دوره ی اسلامی بررسی کـرده ایـم . مطـابق نتایچ این تحقیق ، اهم منابع نظریه ی الهامی در شعر فارسی دوره ی اسلامی مشتمل است بر: ادامه ی باورهای باستان و تداوم خویشکاری الهام بخشی سـروش ؛ نفـوذ سنت های عرب جاهلی ؛ بسط باورهای اسلامی و فرهنگ قرآن و حـدیث و سـنت نبوی و بالاخره رشد باورهای عرفانی و اشراقی درباره ی اصـالت ناخودآگـاهی و سکرو شهودو وساطت فرشتگان . این باورها منبع الهام را در آغاز بیرونی تصـور می کردند؛ ولی در دیدگاه عرفانی ، این منبع درونی و قابل تطبیـق بـا ناخودآگـاه الهام گیرنده است که با مدل های روان شناختی مدرن در غرب سنجیدنی است .
خلاصه ماشینی:
مطـابق نتایچ این تحقیق ، اهم منابع نظریه ی الهامی در شعر فارسی دوره ی اسلامی مشتمل است بر: ادامه ی باورهای باستان و تداوم خویشکاری الهام بخشی سـروش ؛ نفـوذ سنت های عرب جاهلی ؛ بسط باورهای اسلامی و فرهنگ قرآن و حـدیث و سـنت نبوی و بالاخره رشد باورهای عرفانی و اشراقی درباره ی اصـالت ناخودآگـاهی و سکرو شهودو وساطت فرشتگان .
1 Law 2Burtchaell 3McDonald 4inspiration 5Timothy Clark: The Theory of Inspiration: Composition as a Crisis of Subjectivity in Romantic and Post-romantic Writing 6Burwick: Poetic Madness and the Romantic Imagination در پژوهش های ایرانی شفیعی کدکنی، اولین کسی است که پیشینه ی آرای ایرانی - اسلامی را درباره ی آفرینش هنری ، با نگاهی به مصادیق جهانی بازجسـته اسـت (١٣٤٣: ٣٢٨-٣٤١)؛ همایی نیز مسئله ی تابعه در شعر عرب و برخـی نمودهـای آن را در شـعر فارسی برشمرده است .
احیای نظریه ی یونانی -رومی «منشاء الهی شعر»و «جنون شاعرانه »در عصـر 12 رنسانس نظریه ی یونانی - رومی دریافت الهی شعر در جنون شـاعرانه ، بـا واسـطه ی نوشـته هـای هوراس (در ارفئوس ١٣) و ترجمه های لاتین ، بر نویسندگان قرون وسطی اثر گذاشت ؛ به 1 Apollo 2Dionysus 3Zeus 4Jean-Luc 5Saraswati 6Brahma 7Dowson 8 Thoth,toth 9Troy 10 Odin 11 Sharma 12 The Renaissance revival of Greco-Latin doctrine of the divine origin of poetry and furor poeticus 13 Horace (on Orpheus) ویژه نویسنده ی نوافلاطونی پایان قرن ١٥، فسینو ١ توضـیح داد کـه خـدایان چگونـه در حالت بیخودی شعر را به شاعر الهام می کنند و شاعر با اجرای اثرش ، به مخاطبان خود این امکان را میبخشد که به حلقه ای از ایـن ارتبـاط الهـی تبـدیل شـوند.