چکیده:
از مسائل نوین علوم پزشکی، مساله کالبد شکافی است که هر چند با اهداف اولیه متفاوتی مثل نجات جان فرزند زنده در شکم مادری که از دنیا رفته یا آموزش دانشجویان رشته علوم پزشکی و... صورت می پذیرد، اما هدف نهایی تامین سلامت بهتر و بیشتر انسان است. از آنجا که این مسئله سابقه طولانی ندارد، فقهای گذشته درباره حکم شرعی آن به طور خاص بحث نکرده اند.
نوشتار حاضر در صدد بحث پیرامون حکم شرعی این موضوع و برخی مسائل مربوط به آن بر مبنای آرای امام خمینی است، که پس از توضیح مختصری پیرامون «اصل اباحه» به عنوان اصل اولی در مورد اشیاء و افعال، به بررسی ادله ای که ممکن است برای خروج از این اصل در مسئله تشریح جسد به آنها استناد گردد، پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که کالبد شکافی جسد مسلمان در شرایط عادی به دلیل روایات معتبر و متعددی که بر لزوم حفظ احترام بدن میت مسلمان دلالت دارند، جایز نیست، اما در شرایط اضطراری این حکم می تواند به صورت موقت تغییر کند. همچنین کالبدشکافی افراد غیرمسلمان و نیز اشخاص به ظاهر مسلمانی که به دلیل دشمنی با اهل بیت(ع)، احکام کفار برآنها جاری می گردد، بلا اشکال است. همچنین مسئله لزوم پرداخت دیه به سبب قطع اعضای بدن میت و نحوه عمل به روایات مربوط به آن در ارتباط با کالبد شکافی مطرح شده است ودر پایان به حکم اخلاقی کالبدشکافی پرداخته شده و به این نکته اشاره شده که حتی در مواردی که این عمل مشروعیت فقهی دارد، از جهت اخلاقی نامطلوب بوده و لذا جز در موارد ضروری نباید به انجام آن مبادرت ورزید.
Dissection is among new medical issues whose ultimate goal is safeguarding human health through education or even dissection of a pregnant dead mother to rescue her baby. Since it is not an old problem، jurisprudents in the past did not issue an fatwa on it.
The present article is an attempt to discuss the canonical decree on the subject and its related issues on the basis of Imam Khomeini’s viewpoints. In the first place، therefore، the principle of permissibility regarding the things and acts is discussed to find an outlet to dissection. It is concluded that according to authentic traditions dissection of a Muslim dead body is not allowed under normal circumstances because preserving the dignity of a Muslim dead body is obligatory. But this decree can change at the time of necessity. Also it is mandatory to pay compensation to the relatives of a diseased whose body is dissected and organs taken out.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر در صدد بحـث پیرامـون حکـم شـرعی ایـن موضـوع و برخـی مسـائل مربوط به آن بر مبنای آرای امام خمینی است ، که پس از توضیح مختصری پیرامـون «اصل اباحه » به عنوان اصل اولی در مورد اشیاء و افعال ، به بررسی ادله ای که ممکـن است برای خروج از این اصل در مسئلۀ تشریح جسد به آنها استناد گردد، پرداختـه و به این نتیجه رسیده ایم که کالبد شـکافی جسـد مسـلمان در شـرایط عـادی بـه دلیـل روایات معتبر و متعددی که بر لزوم حفظ احترام بـدن میـت مسـلمان دلالـت دارنـد، جایز نیست ، اما در شرایط اضطراری این حکم میتواند به صورت موقت تغییر کنـد.
اگرچه در کتاب دیات مباحثی در مورد حکم تحریم «تنکیل میت » و تعلق دیه بـه قطـع و شکافتن اعضای بدن مرده مطرح شده است ولی چنانکـه خـواهیم دیـد ایـن موضـوع از جهـاتی بـا موضوع کالبد شکافی نوین تفاوت داشته و نمیتوان به سادگی حکم فقهـی آنهـا را یکسـان تلقـی کرد؛ لذا جای آن است که دربارة ادله ای که ممکن است برای حکم به حرمت تشریح جسد مورد 107 استناد واقع شوند بحث و بررسی نموده و هرجا دلیل معتبری برای حکـم بـه حرمـت پیـدا نکـردیم مطابق اصل اباحه ، حکم به جواز شرعی این عمل بنماییم .